Διαφωτισμό ονομάζουμε το πνευματικό κίνημα που πρωτοεμφανίστηκε στην Αγγλία του τέλους του 17ου αιώνα, κορυφώθηκε στη Γαλλία του 18ου αιώνα και εξαπλώθηκε στην Ευρώπη αλλά και έξω από αυτήν. Η απόρριψη της αυθεντίας, η κριτική κάθε γνώσης, η αποδοχή της λογικής ως του μόνου τρόπου ασφαλούς ερμηνείας του κόσμου και η πεποίθηση ότι ο άνθρωπος μπορεί να προοδεύει συνεχώς είναι από τις βασικές θέσεις που υποστήριζαν πολλοί ευρωπαίοι διαφωτιστές. Κυριότεροι εκπρόσωποι του διαφωτισμού υπήρξαν οι Ρουσό, Βολτέρος, Ντιτερό Μοντεσκιέ, Ντ’ Αλαμπέρ, Τζον Λοκ.
Βασικές θέσεις του διαφωτισμού
Τα φυσικά δικαιώματα αποτέλεσαν θεμελιώδη πολιτική έννοια του. Για τους διαφωτιστές όλοι οι άνθρωποι έχουν ορισμένα δικαιώματα (ζωής, ιδιοκτησίας, ισότητας απέναντι στους νόμους, ελευθερία σκέψης και έκφρασης), τα οποία δεν μπορεί να καταργήσει καμία εξουσία.
Η θεωρία του κοινωνικού συμβολαίου διατυπώθηκε από τον Τζον Λοκ. Σύμφωα με αυτή, τα άτομα δέχτηκαν να παραχωρήσουν ορισμένες από τις ελευθερίες τους προκειμένου να συμβιώσουν με την εξουσία, το κράτος εγγυήθηκε τη συμφωνία αυτή, το κοινωνικό συμβόλαιο. Αν το κράτος παραβεί τους όρους αυτου του συμβολαίου και γίνει τυρρανικό, τότε οι άνθρωποι έχουν το δικαόωμα της αντίστασης. Αν κάποιος ηγεμόνας χρησιμοποιεί την εξουσία του ενάντια στα συμφέροντα του λαού, τότε ο λαός έχει το απαραβίαστο δικαίωμα να αντιδράσει βίαια. Σύμφωνα με τον Λοκ η Βία αντιμετωπίζεται με βία.
Ο Ρουσό πιο ριζοσπαστικός, υποστήριξε ότι η πολιτική εξουσία πρέπει να βρίσκεται στα χέρια του λαού κι όχι στους ηγεμόνες. Η γενική βούληση, όρος που πρότεινε ο Ρουσό, είναι η σύνθεση των ατομικών βουλήσεων μέσα από την οποία εκφράζεται το δημόσιο συμφέρον. Η γενική βούληση εκφράζεται με την συμμετοχή του λαού στη λήψη των αποφάσεων. Οι ηγεμόνες δεν επιβάλλονται στο λαό αλλα είναι υπάλληλοί του. Επομένως ο λαός είναι εκείνος που θα αποφασίζει ποιους θα εκλέγει και ποιους όχι. Ο λαός αποφασίζει για την κατάργηση της εξουσίας των ηγεμόνων. Η εξουσία δεν συνάπτει συμφωνία με τον λαό αλλά τον υπακούει.
Τέλος τη διάκριση των εξουσιών την οφείλουμε στον Μοντεσκιέ. Σε κάθε κράτος πρέπει η εξουσία να χωρίζεται σε τρία είδη: τη νομοθετική, που ασκείται από το σώμα που θεσπίζει τους νόμους (βουλή), την εκτελεστική, που ακείται από το σώμα που εφαρμόζει τους νόμους (κυβέρνηση) και την δικαστική που ελέγχει την τήρηση των νόμων. Με αυτό τον τρόπο οι οι υποστηρικτές της διάκρισης των εξουσιών πίστευαν ότι οι φορείς της εξουσίας δεν μπορούσαν να κάνουν κατάχρησή της. Η ελευθερία δεν μπορεί να διασφαλιστεί με τη συγκέντρωση όλων των εξουσιών σε ένα πρόσωπο.
Γαλλική Επανάσταση
Η επανάσταση οργανώθηκε από την ανερχόμενη αστική τάξη, η οποία εμπνευσμένη από τα κηρύγματα των Διαφωτιστών και με κεντρικό σύνθημα το τρίπτυχο «Ελευθερία, Ισότητα, Αδελφοσύνη» , θέλησε να βελτιώσει την υπάρχουσα μοναρχία μετατρέποντάς την σε συνταγματική και όχι να την καταργήσει. Στην πορεία όμως, η μοναρχία καταργήθηκε και μετά από περιόδους τρομοκρατίας αλλά και οργάνωσης δίκαιου κράτους, η νεοσύστατη Δημοκρατία καταλύθηκε από την δικτατορία του Ναπολέοντα Βοναπάρτη.
Επαναστατικό - Δημοκρατικό ημερολόγιο
Η υιοθέτηση ενός δικού τους ημερολογίου υπήρξε μία από τις πρώτες φροντίδες των γάλλων επαναστατών. Πίσω από την επιθυμία τους αυτή κρυβόταν προφανώς η επιθυμία τους να αποτινάξουν συμβολικά την παπική εξουσία, καταργώντας ένα ημερολόγιο που θεωρούσαν προϊόν της εκκλησίας, οπότε ιδιαίτερα απεχθές και αναξιόπιστο. Η λειτουργία του νέου, "επαναστατικού" ή "δημοκρατικού" ημερολογίου άρχισε στις 5 Οκτωβρίου του 1793 .
Το "δημοκρατικό" ημερολόγιο περιλάμβανε 12 μήνες των 30 ημερών και 5 (για τα κοινά έτη) ή 6 (για τα δίσεκτα) "συμπληρωματικές ημέρες" (τις λεγόμενες "ημέρες των αβράκωτων"), οι οποίες αθροίζονταν στο τέλος του χρόνου προκειμένου να συμπληρωθούν οι 365 (366 για τα δίσεκτα) ημέρες του χρόνου.
Το ημερολόγιο αυτό στηρίχθηκε στο δεκαδικό σύστημα: η διάρκεια του εικοσιτετραώρου χωρίστηκε σε δέκα ώρες και το λεπτό καθορίστηκε σε 1/100 αυτής της ώρας. Εξάλλου και ο μήνας χωρίστηκε σε τρεις δεκάδες ημερών. Η τελευταία ημέρα κάθε δεκάδας ήταν η ημέρα της ανάπαυσης και της λατρείας του Υπέρτατου Οντος. Στους μήνες δόθηκαν ποιητικά ονόματα εμπνευσμένα από τη φύση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ίδιων των μηνών. Η 22 Σεπτεμβρίου, ημέρα της ανακήρυξης της Δημοκρατίας, ορίστηκε ως Πρωτοχρονιά.
Το "δημοκρατικό ημερολόγιο" δεν άντεξε πολλά χρόνια. Από το 1801, ο Ναπολέων επανέφερε την αργία της Κυριακής και τις μεγάλες χριστιανικές γιορτές (Χριστούγεννα, Πάσχα), ενώ στο τέλος του 1805 η Γαλλία επέστρεφε στο παλιό ημερολόγιο που οι επαναστάτες είχαν καταγγείλει ως "παπικό".
Πιο περίπλοκη είναι η ιστορία των διαδοχικών ημερολογιακών ρυθμίσεων που επρόκειτο να υιοθετήσουν η Οκτωβριανή επανάσταση και οι επίγονοί της. Η επόμενη σημαντική ημερολογιακή τομή τοποθετείται το 1929, όταν η Σοβιετική Ρωσία αποφάσισε να εγκαταλείψει τόσο το Ιουλιανό όσο και το Γρηγοριανό ημερολόγιο και να προχωρήσει στην υιοθέτηση του "Αιώνιου Ημερολογίου", το οποίο σκόπευε να ανατρέψει λαϊκές συνήθειες αιώνων. Η εβδομάδα αποκτούσε πέντε ημέρες και ο μήνας έξι εβδομάδες, έτσι ώστε το έτος να αποτελείται από 12 μήνες των 30 ημερών συν πέντε "λευκές" ημέρες αργίας (Πρωτομαγιά, Ημέρα της Επανάστασης κ.λπ.). Με τη ρύθμιση αυτή, οι εργαζόμενοι έχαναν την αργία της Κυριακής, αλλά αναπαύονταν μια από τις ημέρες της "πεντάδας". Με προφανή στόχο την εντατικοποίηση της παραγωγής, το νέο σύστημα δεν στερούσε από τους εργαζόμενους ημέρες αργίας, αλλά προσέφερε διαφορετική ημέρα ανάπαυσης στον καθένα με τα προφανή δυσάρεστα αποτελέσματα για την κοινωνική και οικογενειακή τους ζωή.
Για τις σημαντικότερες επαναστάσεις της ιστορίας της ανθρωπότητας, της γαλλικής και της ρώσικης, η κατάργηση του επαναστατικού ημερολογίου συνοδεύει -ή προαναγγέλλει- την κατάρρευση του επαναστατικού καθεστώτος. Η αποτυχία του επαναστατικού ημερολογίου αναδεικνύεται έτσι ιστορικά σε ένα από τα κριτήρια της αποτυχίας της ίδιας της επανάστασης.
Στο Γαλλικό επαναστατικό ημερολόγιο οι μήνες είχαν διαφορετικό όνομα από το Γρηγοριανό. Τα ονόματά τους βασίζονταν στη φύση και τον καιρό στο Παρίσι.
Το ημερολόγιο αυτό στηρίχθηκε στο δεκαδικό σύστημα: η διάρκεια του εικοσιτετραώρου χωρίστηκε σε δέκα ώρες και το λεπτό καθορίστηκε σε 1/100 αυτής της ώρας. Εξάλλου και ο μήνας χωρίστηκε σε τρεις δεκάδες ημερών. Η τελευταία ημέρα κάθε δεκάδας ήταν η ημέρα της ανάπαυσης και της λατρείας του Υπέρτατου Οντος. Στους μήνες δόθηκαν ποιητικά ονόματα εμπνευσμένα από τη φύση και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ίδιων των μηνών. Η 22 Σεπτεμβρίου, ημέρα της ανακήρυξης της Δημοκρατίας, ορίστηκε ως Πρωτοχρονιά.
Το "δημοκρατικό ημερολόγιο" δεν άντεξε πολλά χρόνια. Από το 1801, ο Ναπολέων επανέφερε την αργία της Κυριακής και τις μεγάλες χριστιανικές γιορτές (Χριστούγεννα, Πάσχα), ενώ στο τέλος του 1805 η Γαλλία επέστρεφε στο παλιό ημερολόγιο που οι επαναστάτες είχαν καταγγείλει ως "παπικό".
Πιο περίπλοκη είναι η ιστορία των διαδοχικών ημερολογιακών ρυθμίσεων που επρόκειτο να υιοθετήσουν η Οκτωβριανή επανάσταση και οι επίγονοί της. Η επόμενη σημαντική ημερολογιακή τομή τοποθετείται το 1929, όταν η Σοβιετική Ρωσία αποφάσισε να εγκαταλείψει τόσο το Ιουλιανό όσο και το Γρηγοριανό ημερολόγιο και να προχωρήσει στην υιοθέτηση του "Αιώνιου Ημερολογίου", το οποίο σκόπευε να ανατρέψει λαϊκές συνήθειες αιώνων. Η εβδομάδα αποκτούσε πέντε ημέρες και ο μήνας έξι εβδομάδες, έτσι ώστε το έτος να αποτελείται από 12 μήνες των 30 ημερών συν πέντε "λευκές" ημέρες αργίας (Πρωτομαγιά, Ημέρα της Επανάστασης κ.λπ.). Με τη ρύθμιση αυτή, οι εργαζόμενοι έχαναν την αργία της Κυριακής, αλλά αναπαύονταν μια από τις ημέρες της "πεντάδας". Με προφανή στόχο την εντατικοποίηση της παραγωγής, το νέο σύστημα δεν στερούσε από τους εργαζόμενους ημέρες αργίας, αλλά προσέφερε διαφορετική ημέρα ανάπαυσης στον καθένα με τα προφανή δυσάρεστα αποτελέσματα για την κοινωνική και οικογενειακή τους ζωή.
Για τις σημαντικότερες επαναστάσεις της ιστορίας της ανθρωπότητας, της γαλλικής και της ρώσικης, η κατάργηση του επαναστατικού ημερολογίου συνοδεύει -ή προαναγγέλλει- την κατάρρευση του επαναστατικού καθεστώτος. Η αποτυχία του επαναστατικού ημερολογίου αναδεικνύεται έτσι ιστορικά σε ένα από τα κριτήρια της αποτυχίας της ίδιας της επανάστασης.
Στο Γαλλικό επαναστατικό ημερολόγιο οι μήνες είχαν διαφορετικό όνομα από το Γρηγοριανό. Τα ονόματά τους βασίζονταν στη φύση και τον καιρό στο Παρίσι.
Φθινόπωρο:
Vendémiaire, που σημαίνει συγκομιδή σταφυλιών
Brumaire, που σημαίνει ομίχλη
Frimaire, που σημαίνει κρύο
Χειμώνας:
Nivôse, που σημαίνει χιονώδης
Pluviôse, που σημαίνει βροχερός
Ventôse, που σημαίνει θυελλώδης
Άνοιξη:
Germinal, που σημαίνει βλάστηση
Floréal, που σημαίνει λουλούδι
Prairial, που σημαίνει βοσκή
Καλοκαίρι:
Messidor, που σημαίνει συγκομιδή
Thermidor, που σημαίνει ζέστη του καλοκαιριού
Fructidor, που σημαίνει φρούτα
Πηγές: en. wikipedia.org, el.wikipedia.org
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου