Τα δίσεκτα έτη

Δίσεκτο ονομάζεται ένα έτος κατά το οποίο προσμετράται μια παραπάνω ημέρα, (εικοσιτετράωρο), με σκοπό τη διόρθωση σφαλμάτων που προκαλούνται από τον μη ακριβή υπολογισμό της διάρκειας της ημέρας, πλήρους περιστροφής της Γης, στην μέτρηση του ηλιακού έτους. Για παράδειγμα, με το σύστημα μέτρησης του χρόνου που χρησιμοποιείται σήμερα στον Δυτικό κόσμο (Γρηγοριανό ημερολόγιο), κάθε έτος διαρκεί περίπου έξι ώρες παραπάνω από 365 ημέρες, δηλαδή 1/4 της ημέρας, με αποτέλεσμα κάθε τέσσερα έτη να δημιουργείται σφάλμα της τάξεως της μίας πλήρους ημέρας. Έτσι, στο ίδιο σύστημα έχει καθιερωθεί να προστίθεται μία ημέρα στο έτος ανα τέσσερα χρόνια (εκτός από τα έτη που διαιρούνται με το εκατό αλλά όχι και με το τετρακόσια και εκτός από τα έτη που διαιρούνται και με το εκατό και με το τέσσερις χιλιάδες), ώστε το σφάλμα των έξι ωρών να 'απορροφάται'. Δίσεκτο είναι το έτος που διαιρείται ακριβώς με το 4 και επιπλέον, αν είναι επαιώνιο (δηλαδή πολλαπλάσιο του 100, π.χ. 1600, 2000, 2400), διαιρείται ακριβώς με το 400. Τα δίσεκτα έτη αποτελούν το 25% των συνολικών ετών, διαθέτουν 366 ημέρες και έναν… διευρυμένο Κουτσοφλέβαρο 29 ημερών. Επίσης δ αθλητική συνάντηση: οι Ολυμπιακοί αγώνες. Οι προλήψεις που ακολουθούν το δίσεκτο έτος προέρχονται από τους Ρωμαίους, οι οποιίοι πίστευαν ότι το Φεβρουάριο, τον μήνα της εξιλέωσης και της λατρείας των υποχθόνιων θεοτήτων κυκλοφορούσε για λίγες ημέρες ανάμεσα τους ο Άδης και έφερνε πολλά δεινά. Γι αυτό μάλιστα τα δίσεκτα έτη δεν γινόταν έναρξη εργασιών με μακροχρόνια διάρκεια. οι δεισιδαιμονίες για τα δίσεκτα έτη μεταφέρθηκαν και στους Έλληνες ύστερα από την κατάκτηση τους από τους Ρωμαίους. Έτσι στην Ελληνική παράδοση τα έτη αυτά θεωρούνται γρουσούζικα και ο κόσμος αποφεύγει τους γάμους, το χτίσιμο σπιτιών, τις νέες επαγγελματικές δραστηριότητες κλπ.

Ρωμαϊκό ημερολόγιο

ΡΩΜΑΪΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

 Την περίοδο που αυτοκράτορας στη Ρώμη ήταν ο Ιούλιος Καίσαρας, το ρωμαϊκό ημερολόγιο είχε προβλήματα. Το σεληνιακό ημερολόγιο αυτό είχε ίσως καθιερωθεί από τον μυθικό βασιλιά Νουμά Πομπίλιο και αποτελούταν από 12 μήνες.

 Παρόλα αυτά το αρχαίο ρωμαϊκό ημερολόγιο είχε μόνο 10 μήνες. ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ NUMA

 Το 700 πχ ο βασιλιάς της Ρώμης Numa Pompilius, θέσπισε ένα άλλο ημερολόγιο, γνωστό στη ιστορία ως ημερολόγιο του Numa, το οποίο επιβλήθηκε σε όλον σχεδόν το γνωστό κόσμο, όταν η Ρώμη έγινε κοσμοκράτειρα.

 Ο Numa προσέθεσε στο παλιό Ρωμαϊκό ημερολόγιο δύο μήνες. Τον Ιανουάριο ως 11ο και τον Φεβρουάριο ως 12ο. Η συνολική διάρκεια των 12 αυτών μηνών ήταν 354 ημέρες, δηλαδή μικρότερη κατά 11 – 12 ημέρες από την υπολογισθείσα διάρκεια του τροπικού έτους. Για τον λόγο αυτόν ανά διετία προσέθεταν, μετά από τον Φεβρουάριο, που όπως αναφέρθηκε τότε ήταν ο τελευταίος μήνας, και 13ο μήνα γνωστό ως «εμβόλιμο μήνα» του οποίου η διάρκεια ήταν άλλοτε 22 και άλλοτε 23 ημέρες. 

 Οι μήνες είχαν διάρκεια 29 ή 31 ημέρες, εκτός από τον Φεβρουάριο.

 Το 153 πχ ο Ιανουάριος έγινε ο πρώτος μήνας του πολιτικού έτους και ο Δεκέμβριος ο τελευταίος. Οι ονομασίες των μηνών παρέμειναν, παρ’ όλον ότι δεν ανταποκρίνονταν πλέον στην αριθμητική τους τάξη. Ο εμβόλιμος όμως μήνας εξακολουθούσε να τοποθετείται μετά από τον Φεβρουάριο.

  Το ημερολόγιο του Νουμά υπέστη και άλλες τροποποιήσεις με κυριότερες εκείνες του Έλληνα αστρονόμου Κλεόστρατου του Τενέδιου. Οι τροποποιήσεις αυτές αφορούσαν τον εμβόλιμο μήνα και συγκεκριμένα πότε θα έχει 22 και πότε 23 ημέρες. Ο Κλεόστρατος υπολόγισε τη διάρκεια του τροπικού έτους σε 365 ημέρες και ένα τέταρτο ημέρας, όσες ακριβώς και ο Σωσηγένης, το 46 πχ. Αν οι οδηγίες του είχαν εφαρμοσθεί σωστά, δεν θα υφίστατο η αναγκαιότητα της μεταρρύθμισης η οποία είναι γνωστή ως Ιουλιανό ημερολόγιο. Πλην όμως οι εκάστοτε βοηθοί του Μεγάλου Αρχιερέα, είτε παρερμηνεύοντας τις υποδείξεις του Κλεόστρατου, είτε για λόγους προσωπικών συμφερόντων, δεν ακολουθούσαν τις υποδείξεις του, με αποτέλεσμα το πολιτικό έτος να έχει στην πράξη 365 ημέρες και ένα όγδοο της ημέρας. Αυτό είχε ως συνέπεια μέχρι το έτος 46 πχ, το ημερολόγιο να αποκλίνει κατά 80 ημέρες, με αποτέλεσμα χειμωνιάτικες εορτές να εορτάζονται το φθινόπωρο. 

 Παρακάτω εξηγούνται οι προελεύσεις των ονομάτων των μηνών σήμερα.

 Ο Ιανουάριος οφείλει την ονομασία του στον Ρωμαίο Θεό Ιανό που ήταν ο Θεός των Θεών.

 Ο Φεβρουάριος έχει πάρει την ονομασία του από το λατινικό ρήμα februare(= εξαγνίζω) λόγω θρησκευτικών εορτών που γίνονταν αυτό το μήνα για τον εξαγνισμό.

 Ο Μάρτιος καθιερώθηκε από τον Ρωμύλο και ήταν αφιερωμένος στον Θεό του πολέμου Mars και από αυτόν πήρε το όνομα του. 

Ο Απρίλιος προέρχεται από το λατινικό ρήμα aperire που σημαίνει ανοίγω γιατί εκείνο τον μήνα άνοιγαν τα λουλούδια. 

 Ο Μάιος έχει πάρει το όνομα του από την αρχαία Ρωμαϊκή θεότητα Maja που σημαίνει στα αρχαία ελληνικά μητέρα. 

Ο Ιούνιος οφείλει το όνομα του στην θεά Ήρα (Juno) στην οποία και ήταν αφιερωμένος. 

Ο Ιούλιος ήταν αρχικά ο πέμπτος μήνας (Quintilis στα Ρωμαϊκά) και από εκεί πήρε το όνομα του. 

Ο Αύγουστος ονομάστηκε τιμητικά Augustus από τον αυτοκράτορα Αύγουστο της Ρώμης. 

Ο Σεπτέμβριος προέρχεται από το λατινικό septem (= επτά) που ήταν αρχικά ο έβδομος από τους δέκα Ρωμαϊκούς μήνες. 

Ο Οκτώβριος προέρχεται από την λατινική λέξη octo(= οχτώ) διότι ήταν ο όγδοος μήνας του παλιού Ρωμαϊκού ημερολογίου. 

Ο Νοέμβριος προέρχεται από το λατινικό novem(= εννιά) διότι ήταν ο έννατος μήνας του παλιού ρωμαικού ημερολογίου. 

Τέλος, ο Δεκέμβριος προέρχεται από το λατινικό decem(= δέκα) διότι ήταν ο δέκατος μήνας του αρχαίου Ρωμαϊκού ημερολογίου 

Καλένδες 

 Με αυτό τον όρο ονομάζονταν, μάλλον από τον Ε' αιώνα, οι πρώτες ημέρες των ρωμαϊκών μηνών, δηλαδή η αντίστοιχη των παρά των Ελλήνων "νουμηνία" (σημερινή πρωτομηνιά). Επίσης γνωστή είναι και η αρχαία παροιμία "ες τας ελληνικάς καλένδας εξοφλείν" που λέγονταν επί χρεών διαρκώς μη εξοφλημένων, επειδή στους ελληνικούς μήνες δεν περιλαμβάνονταν καλένδες. Αργότερα και η παροιμία "παραπέμπειν εις ελληνικάς καλένδας" αφορούσε για κάθε αναβαλλόμενο ζήτημα ή υπόσχεση.

 Kατά το Ρωμαϊκό δίκαιο κάθε ρωμαίος τραπεζίτης ή άλλος πολίτης που δάνειζε χρήματα υποχρεώνονταν να τηρεί ειδικό πιστωτικό βιβλίο το Καλενδάριον (ή) υπό μορφή πίνακα όπου περιλάμβανε το ποσόν του δανείου, τη λήψη των τόκων ως και άλλες προθεσμίες εξόφλησης. Τούτο τηρούσε ο γιος του οικοδεσπότη. Προκειμένου δε περί Δήμου που δάνειζε σε πολίτες υπήρχε ειδικός υπάλληλος καλούμενος "επιμελητής του Καλενδαρίου" ή "λογιστής και ενίοτε έφερε τον τίτλο του "ζητητού"

Έτσι εκ του βιβλίου αυτού καλείτο "calendarium exercere" (τηρείν καλενδάριον) ο δανεισμός, "calendarium legare" (καλενδάριον κληροδοτείν) η κληροδότηση των πιστώσεων φθάνοντας μεταφορικά στην έννοια του Ημερολογίου.

Πηγές: Wikipedia καλένδες, εφημερίδα Καθημερινή περιοδικό "7 ημέρες"

Η αστρονομία στην αλεξανδρινή εποχή - Ίππαρχος

ΙΠΠΑΡΧΟΣ Ο ΡΟΔΙΟΣ 

Ο Ίππαρχος(περ.190 π.Χ. - 120 π.Χ.) ήταν σπουδαίος αστρονόμος, γεωγράφος, χαρτογράφος και μαθηματικός και αποκαλούνταν ως ο «πατέρας της Αστρονομίας». Ανακάλυψε την μετάπτωση των ισημεριών, δημιούργησε τον πρώτο κατάλογο αστέρων καθώς και τη λαμπρότητα του καθενός ,τον οποίο συμπεριέλαβε ο Πτολεμαίος στην «Μεγάλη Σύνταξή» του. Ακόμα υπολόγισε το ηλιακό ή ηλιακό έτος, επινόησε την κλίμακα των μεγεθών των αστέρων με βάση τη φωτεινότητά τους.

Επίσης, υπολόγισε τη διάμετρο της σελήνης και την κυμαινόμενη απόστασή της από τη γη. Αλλά και το 134 π.Χ. ανακάλυψε ένα αστέρι που δεν υπήρχε πριν στον αστερισμό του Σκορπιού και με βάση αυτό διατύπωσε την αρχή της αστρονομίας, ότι «οι αστέρες δεν είναι αιώνιοι στον ουρανό».

Ένα ακόμα κορυφαίο επίτευγμα του Ιππάρχου ήταν και η εφεύρεση του Αστρολάβου, οργάνου μέτρησης των συντεταγμένων των αστέρων και η τελειοποίηση της Διόπτρας, το οποίο τον βοήθησε να εκτιμήσει τη φαινόμενη διάμετρο του Ηλίου και της Σελήνης, καθώς και την απόσταση και το πραγματικό μέγεθός τους. Επίσης, τελειοποίησε και παλαιότερα όργανα όπως ήταν ο Γνώμων, το Ηλιοτρόπιο ή «Σκιάθηρον», το Ηλιακό Ρολόι, το Καθετίον, την Κλεψύδρα, τους Κρίκους, τη Στερεά σφαίρα και το Υδρολόγιο.

Πηγές: el.wikipedia.org

Η αστρονομία στην αλεξανδρινή εποχή - Αρίσταρχος, Ερατοσθένης, Απολλώνιος

ΑΡΙΣΤΑΡΧΟΣ ΣΑΜΙΟΣ

 Σύμφωνα με τη θεωρία του μαθηματικού Αρίσταρχου Σάμιου, στο κέντρο του κόσμου βρίσκεται ο ήλιος και γύρω από αυτόν περιφέρονται η γη και οι άλλοι πλανήτες. Επίσης δέχτηκε ότι η γη περιφέρεται γύρω από τον άξονά της, ακόμα θεώρησε ότι ο ήλιος παραμένει ακίνητος καθώς η γη γυρίζει γύρω από αυτόν σε κυκλική τροχιά που περνά από το μέσο του ζωδιακού κύκλου. Η θεωρία όμως αυτή δεν έγινε δεκτή από τους συγχρόνους του.

Από το μοναδικό βιβλίο που σώθηκε μέχρι σήμερα πληροφορούμαστε για τις ανακαλύψεις του, δηλαδή (α)ότι ο όγκος της σελήνης είναι 25 φορές μικρότερος(αντί του σωστού 45), ενώ ο όγκος του ηλίου είναι 300 φορές (αντί του σωστού 300.000) μεγαλύτερος από αυτόν της γης (β)ο λόγος των αποστάσεων Σελήνης – Γης, Ηλίου –Γης είναι 1/19 αντί του σωστού 1/380 (γ) η σελήνη λαμβάνει το φως της από τον ήλιο (δ) το πλάτος της σκιάς της Γης ισούται με το πλάτος δύο Σεληνών (ε) ο ήλιος βρίσκεται σε απόσταση από τη γη 18-20 φορές μεγαλύτερη από αυτή της σελήνης από τη γη.

ΕΡΑΤΟΣΘΕΝΗΣ
.

Την πρώτη επιστημονική προσπάθεια για τη μέτρηση της διαμέτρου της γης έκανε ο Ερατοσθένης. Περίφημη αστρονομική του μέτρηση είναι ο υπολογισμός της λόξωσης της εκλειπτικής.

ΑΠΟΛΛΩΝΙΟΣ

Ο Απολλώνιος ο Περγαίος ανέπτυξε νέες μαθηματικές θεωρίες για την ερμηνεία της κίνησης των πλανητών. Οι εργασίες του επηρέασαν την εξέλιξη της επιστήμης της αστρονομίας. Θεώρησε τη γη ακίνητη στο κέντρο του φέροντος κύκλου και τον πλανήτη να κινείται στον επίκυκλο. Το κέντρο του επικύκλου διέτρεχε τον φέροντα κύκλο σε χρόνο μιας αστρικής περιόδου. Το σύστημά του εξηγούσε σε ικανοποιητικό βαθμό τις ανάδρομες κινήσεις και τις στάσεις των πλανητών. Όμως ήταν αρκετά περίπλοκο με αποτέλεσμα να δυσχεραίνει τους διάφορους υπολογισμούς.

Πηγές:el.wikipedia.org/ 

Η αστρονομία στην αλεξανδρινή εποχή - Κλαύδιος Πτολεμαίος

ΚΛΑΥΔΙΟΣ ΠΤΟΛΕΜΑΙΟΣ

Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος γεννήθηκε στη ρωμαϊκή Αίγυπτο, έζησε στην Αλεξάνδρεια και ήταν Έλληνας φιλόσοφος που ασχολήθηκε με τη μουσική, την οπτική, τη μαντική αστρολογία και τη γεωγραφία. Το σπουδαιότερο έργο του, «Η Μέγιστη» στηρίζεται στις παρατηρήσεις διάφορων προγενέστερων αστρονόμων και ιδίως του Ίππαρχου και έδωσε ώθηση στην αστρονομία των Αράβων.

Κατά τον Πτολεμαίο η γη είναι σφαιρική και ακίνητη, μεγαλύτερη από όλα τα ουράνια σώματα. Εισήγαγε στο γεωκεντρικό μοντέλο των έκκεντρων κύκλων και επικύκλων που είχε ήδη προταθεί από τον Απολλώνιο τον Περγαίο και τον Ίππαρχο, την έννοια του «εξισωτικού σημείου» ή «εξισωτή».

Τοποθετώντας έναν παρατηρητή στο εξισωτικό σημείο, τότε αυτός θα βλέπει το σώμα που περιφέρεται γύρω του σε έναν επίκυκλο, να διανύει σε ίσους χρόνους ίσες γωνίες (κάτι που παραπέμπει στον νόμο των ίσων εμβαδών του Κέπτερ). Το μοντέλο αυτό έδινε ικανοποιητικά αποτελέσματα, με σφάλμα της τάξης μόνο λίγων μοιρών, γι' αυτό και επικράτησε για 14 αιώνες. Στη «Μέγιστη Σύναξιν» ο Πτολεμαίος καταγράφει μεν το γεωκεντρικό σύστημα του Ίππαρχου, αλλά το συστηματοποιεί και το συνδυάζει με δικές του παρατηρήσεις, έτσι ώστε να προκύψει μια πλήρης αστρονομική σύνθεση με τον κατάλογο αστέρων και αστερισμών, δηλαδή ένα προβλεπτικό μοντέλο για τις ουράνιες θέσεις των ουράνιων σωμάτων και τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης.

Ακόμα μια προτεινόμενη αντίληψη του σύμπαντος ως ένα σύνολο ομόκεντρων σφαιρών, όπου οι πλανήτες, ο Ήλιος και η Σελήνη κινούνται ο καθένας στην επιφάνεια της δικής του κοσμικής σφαίρας ενώ οι απλανείς αστέρες τοποθετούνται συλλήβδην στην εξώτερη σφαίρα.

Πηγές:el.wikipedia.org/ 

Ιουλιανό ημερολόγιο

Το Ιουλιανό Ημερολόγιο που αποδίδεται στον Ιούλιο Καίσαρα αλλά είναι έργο του Έλληνα αστρονόμου Σωσιγένη, προσδιορίζει τη διάρκεια του ηλιακού έτους 365 μέρες εκτός από τα δίσεκτα έτη, τα οποία διαρκούν 366, καθώς προστίθεται στο Φεβρουάριο μια επιπλέον ημέρα, ο οποίος πλέον έχει 29 ημέρες αντί για 28.

Στο Ιουλιανό ημερολόγιο κάθε θετικό έτος διαιρούμενο με το 4 είναι δίσεκτο. Τα αρνητικά χρόνια είναι δίσεκτα εάν διαιρούμενα με το 4 αφήνουν υπόλοιπο 3. Οι ημέρες στο ημερολόγιο αυτό θεωρούνται ότι αρχίζουν τα μεσάνυχτα. Δίσεκτο λοιπόν, ονομάζεται ένα έτος κατά το οποίο προσμετράται μια παραπάνω ημέρα, (εικοσιτετράωρο), με σκοπό τη διόρθωση σφαλμάτων που προκαλούνται από τον μη ακριβή υπολογισμό της διάρκειας της ημέρας, πλήρους περιστροφής της Γης, στην μέτρηση του ηλιακού έτους.

Το πρόβλημα του Ιουλιανού Ημερολογίου είναι ωστόσο ότι η πραγματική διάρκεια του ηλιακού έτους είναι κάτι λιγότερο από 365,25 ημέρες. Η μικρή αυτή διαφορά δεν γίνεται φυσικά αισθητή μέσα σε λίγα χρόνια, με τον καιρό όμως οδήγησε σε προβάδισμα του ημερολογίου από τον πραγματικό χρόνο (τροπικό ημερολόγιο). Δέχθηκε αρκετές τροποποιήσεις μέχρι να πάρει την τελική του μορφή το 8 μ.Χ. Το επεξεργάστηκαν Έλληνες αλεξανδρινοί αστρονόμοι με επικεφαλής τον Φλάβιο και τον Σωσιγένη. Συγκρινόμενο με την πραγματική διάρκεια του ηλιακού τροπικού έτους των 365,24219878 ημερών, προκύπτει συσωρευτικά ένα σφάλμα μιας ημέρας κάθε 128 χρόνια (το Ιουλιανό καθυστερεί σε σχέση με το ηλιακό).

Ο Ορθόδοξος κόσμος εξακολουθούσε να χρησιμοποιεί το Ιουλιανό. Από τις ορθόδοξες χώρες πρώτη που αποδέχτηκε το νέο αυτό ημερολόγιο ήταν η Ρωσία το 1917. Ακολούθησαν και οι υπόλοιπες σλαβικές χώρες, αφήνοντας την Ελλάδα μόνη της, η οποία χρησιμοποιούσε ακόμα το Ιουλιανό ημερολόγιο. Στις 16 Φεβρουαρίου 1923 και η Ελλάδα ακολούθησε τις υπόλοιπες Ορθόδοξες χώρες, αλλά το υιοθέτησε ως πολιτικό και όχι ως θρησκευτικό, παρουσιάζοντας πολλά προβλήματα.

Ο Έλληνας έχει συνδυάσει τους εορτασμούς της Επανάστασης του 1821 με τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Με αυτόν τον συνεορτασμό φανερώνεται με έμφαση η θεία βουλή και ευλογία προς την Επανάσταση και τη σύσταση του νέου Ελληνικού κράτους. Εκείνη την χρονιά γιορτάστηκαν ξεχωριστά, προκαλώντας την δυσαρέσκεια του Ελληνορθόδοξου ποιμνίου.

Μια εύλογη λύση ήταν να διορθωθεί το Ιουλιανό ημερολόγιο, το οποίο και δέχτηκε η Ελλάδα. Όμως με αυτήν την κίνηση διαφώνησαν οι υπόλοιπες Ορθόδοξες χώρες. Μετά από μια Σύνοδο που έλαβε χώρα το 1924 αποφασίστηκε ότι οι Ορθόδοξες Εκκλησίες θα ακολουθούν το Ιουλιανό ημερολόγιο, είτε αυτό είναι το παλιό είτε το διορθωμένο. Ανάλογα με την παρούσα κατάσταση θα συνεορτάζονται τα Χριστούγεννα ανάμεσα στο διορθωμένο Ιουλιανό και το Γρηγοριανό ημερολόγιο μέχρι το 2800. Η κατάσταση αυτή έχει χωρίσει κατά κάποιο τρόπο την Ορθοδοξία σε δύο.

Ίωνες Φιλόσοφοι

Η απλή ενατένιση του ουρανού, με το πλήθος των εντυπωσιακών φαινομένων, ικανών να προσελκύσουν την προσοχή και το ενδιαφέρον των πρωτόγονων ανθρώπων, άρχισε να σημειώνει τα πρώτα εξελικτικά της βήματα προς την επιστήμη, με αφορμή την παρατήρηση δύο θεμελιωδών φαινομένων, αφενός μεν της ημερήσιας περιστροφής της ουράνιας σφαίρας και όλων των παρατηρούμενων αστρικών αντικειμένων, η οποία οφείλεται στην αξονική περιστροφή της Γης σε 24 ώρες, αφετέρου δε της ετήσιας μεταφορικής κίνησης του Ηλίου. Με τα παραπάνω θέματα ασχολήθηκαν οι περισσότεροι Αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι.

Οι σημαντικότεροι Ίωνες φιλόσοφοι – επιστήμονες

Οι σημαντικότεροι φιλόσοφοι στην Ιωνία ήταν προσωκρατικοί. Ο Θαλής ο Μιλήσιος ήταν ένας από τους σημαντικότερους. Επίσης ο Αναξίμανδρος, ο Αναξαγόρας, ο Εμπεδοκής, ο Δημόκριτος, ο Ηράκλειτος, ο Φιλολαος, ο Αναξιμένης, ο Ξενοφάνης διακρίθηκαν στον επιστημονικό τομέα.

Θαλής:

Ο Θαλής ο Μιλήσιος, (περ 630/635 π.Χ. - 543 π.Χ.) Ο Θαλής, που θεωρείται ο πατέρας της ελληνικής και παγκόσμιας φιλοσοφίας έζησε στη Μίλητο από το 624 ως το 564 π.Χ.. Ήταν όχι μόνο παρατηρητής του ουρανού (όπως οι παλιότεροι Ησίοδος, Όμηρος και Ορφέας), αλλά και θεωρητικός αστρονόμος. Πρόβλεψε την έκλειψη του ηλίου που έγινε το 585 π.Χ., υπολόγισε πρώτος την διάρκεια του έτους σε 365 ημέρες και ότι η διάμετρος του Ηλίου ήταν το 1/720 της φαινόμενης τροχιάς του περί τη Γη. Συγχρόνως βρήκε ότι η σχέση αυτή υπάρχει και μεταξύ της διαμέτρου της Σελήνης και της τροχιάς της περί την Γη. Γνώριζε, επίσης, ότι οι εκλείψεις του ήλιου παρουσιάζονταν σε περιόδους 223 σεληνιακών κύκλων. Δίκαια λοιπόν θεωρείται ο πρώτος Έλληνας αστρονόμος. 

Αναξίμανδρος:

Ο Αναξίμανδρος, (610 π.Χ. - 547 π.Χ.) Ήταν ο δεύτερος από τους φυσικούς φιλόσοφους ή φυσιολόγους της Ιωνίας, πολίτης της Μιλήτου, Οι πηγές τον αναφέρουν ενίοτε ως επιτυχημένο σπουδαστή της Αστρονομίας και της Γεωγραφίας και πρώιμο υπέρμαχο της ακριβούς επιστήμης. Λέγεται, επίσης, ότι εισήγαγε τη χρήση του γνώμονα στην αρχαίαΕλλάδα και ότι κατασκεύασε χάρτη του γνωστού τότε κόσμου. Ο Αναξίμανδρος. (610-545 π.Χ.) ήταν νεότερος, μαθητής και διάδοχός του Θαλή στη σχολή της Μιλήτου. Υποστήριζε ότι η αρχή των όντων ήταν το άπειρο, δηλαδή η αιώνια και συνεχώς μεταβαλλόμενη ύλη, επινόησε το πρώτο ηλιακό ημερολόγιο, σχεδίασε τον πρώτο χάρτη της έως τότε γνωστής γης και ασχολήθηκε με αστρονομικά και κοσμολογικά ζητήματα. Μίλησε πρώτος για το ότι η Γη είναι μετέωρη και για την κίνηση της γύρω από το κέντρο του κόσμου (προφανώς τον ήλιο). Μέτρησε πρώτος τις αποστάσεις των πλανητών από τη Γη καθώς και τα μεγέθη τους. Σχεδίασε τον πρώτο χάρτη της ουράνιας σφαίρας, χάραξε την κίνηση του Ήλιου πάνω στην εκλειπτική, μέτρησε δε με σχετική ακρίβεια την λόξωση της εκλειπτικής (24ο αντί της σωστής 23ο 27'). Υπολόγισε με τον γνώμωνα τα ηλιοστάσια και τις ισημερίες.

Ηράκλειτος:

Ο Ηράκλειτος μιλά για την κυρίαρχη δύναμη, τον ήλιο, και συνεχίζει περιγράφοντας τα ουράνια φαινόμενα με τρόπο χαρακτηριστικό. Τα αστέρια, λοιπόν, είναι σκαφοειδείς κατασκευές (η σύλληψή τους γίνεται εφικτή, αν τις σκεφτούμε σαν βάρκες με ένα μέρος κοίλο κι ένα μέρος κυρτό, η πλευρά που θα είναι κάθε φορά στραμμένη προς τη γη θα καθορίζει, αν βλέπου με τα αστέρια λαμπερά ή όχι). Στο κοίλο τους μέρος μεζεύονται οι λαμπερές αναθυμιάσεις και σχηματίζουν φλόγες, έτσι τα άστρα είναι λαμπερά. Ο ήλιος είναι κι αυτός ένα τέτοιο αστέρι, όμως βρίσκεται πλησιέστερα στη γη κι έτσι μας φωτίζει περισσότερο. Μεταξύ της γης και του ήλιου υπάρχει μία μη διαυγής περιοχή. Όσα αντικείμενα υπάρχουν εκεί δεν είναι ορατά πολύ καλά, σε αντίθεση με τα σώματα που βρίσκονται εκτός της περιοχής, έστω κι αν βρίσκονται μακρύτερα από εμάς. Η σελήνη είναι ένα αστέρι σαν όλα τ’ άλλα, όμως βρίσκεται εντός τη μη διαυγούς περιοχής κι έτσι δεν είναι τόσο φωτεινό. Ο ήλιος είναι εκτός της περιοχής αυτής. Οι εκλείψεις έχουν τη δική τους εξήγηση. Οφείλονται στη στρέψη των σκαφοειδών κατασκευών προς τα πάνω. Οι μηνιαίες φάσεις της σελήνης προέρχονται από μία μικρή και συνεχή κλίση της σκαφοειδούς κατασκευής της. Στη συνέχεια γίνεται αναφορά στα καιρικά φαινόμενα και στις εναλλαγές μέρας και νύχτας. Μας λέει, λοιπόν ο Ηράκλειτος πως η μέρα, η νύχτα, οι μήνες, οι εποχές και τα χρόνια και τ’ άλλα τα παρόμοια φαινόμενα οφείλονται στις διάφορες αναθυμιάσεις. Όταν φλογίζεται η φωτεινή αναθυμίαση στον κύκλο του ήλιου δημιουργείται η μέρα κι όταν επικρατεί αντίθετη αναθυμίαση νυχτώνει. Όταν αυξάνει η θερμότητα της φωτεινής αναθυμίασης έρχεται το καλοκαίρι κι όταν η υγρασία πλεονάζει, τότε φέρνει το χειμώνα. Αυτές είναι στην πραγματικότητα οι μόνες εποχές που υπάρχουν. Έτσι, το κατά περιόδους παιχνίδι των αντιθέτων δημιουργεί την ακόλουθη διαδικασία : Λαμπρότητα - ζέστη - καλοκαίρι, δηλαδή υπεροχή της φωτιάς και σκοτεινότητα - υγρασία - χειμώνας, δηλαδή υπεροχή του νερού. Το ζεστό είναι στεγνό και το ψυχρό είναι υγρό. Ο εποχιακός ρυθμός συνδυάζεται με το ρυθμό του ήλιου. Ο ήλιος είναι πάντα φωτιά και οι αλλαγές της φωτιάς είναι που καθορίζουν, μέσα απ’ το παιχνίδι των αντιθέσεων όλες τις υπόλοιπες αλλαγές. Η πορεία του ήλιου προς το Νότο συμπίπτει με το καλοκαίρι, και προς το Βορρά, με το χειμώνα.

Αναξιμένης: 

(585 – 484 π.X.) Αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος από τη Μίλητο, μαθητής του Αναξίμανδρου. Οι περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του βασίζονται στον Θεόφραστο, που διασώζεται περιληπτικά από τον Σιμπλίκιο. Αποσπάσματα της φιλοσοφίας του βρίσκονται σε κείμενα του Αριστοτέλη, του Πλούταρχου, του Ιππόλυτου και του Αέτιου. Όπως και ο Αναξίμανδρος, δεχόταν την άπειρη υπόσταση της πρωταρχικής ουσίας, αλλά θεωρούσε ως πηγή των πάντων τον αέρα. Με την θεωρία της πύκνωσης και της αραίωσης ερμήνευσε τη δημιουργία της γης, του νερού και του πυρ, ώστε να γίνουν αντιληπτά ως καταστάσεις που προέκυψαν από τις μεταβολές του αέρα. Ακόμα πίστευε πως η Σελήνη είναι ετερόφωτο σώμα που φωτίζεται από τον Ήλιο, σε αντίθεση με τους αστέρες που είναι αυτόφωτα σώματα, ότι ο Ήλιος βρίσκεται στο μέσο, ανάμεσα στη Σελήνη και στα άστρα, αλλά δεν βρίσκεται στο κέντρο του Σύμπαντος. Πίστευε τέλος ότι ο κόσμος μας δεν είναι ο μοναδικός, αλλά πως είναι ένας από τους αναρίθμητους άλλους κόσμους του Σύμπαντος.

Αναξαγόρας:

Ο Αναξαγόρας (γεννήθηκε στις Κλαζομενές της Ιωνίας περί το 500 π.Χ.) ήταν σπουδαίος αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος και αστρονόμος. Πίστευε για τη Γη πως έχει τυμπανοειδές σχήμα και πως συγκρατείται στον αέρα. Τον Ήλιο ο Αναξαγόρας τον θεωρούσε ως διάπυρο λίθο κι όχι ο θεός Απόλλων ή ο Φοίβος, ενώ το μέγεθός του ήταν μεγαλύτερο από την Πελοπόννησο. Για τη Σελήνη πίστευε πως ήταν ετερόφωτη, αλλά τη θεωρεί ως μια δεύτερη Γη που κατοικείται από ανθρώπους και άλλα όντα. Και για τα άστρα έλεγε ότι έχουν όμοια μορφή με αυτή του Ηλίου. Ασχολήθηκε επίσης με τους κομήτες και τους διάττοντες αστέρες, ενώ για τους μετεωρίτες, ο Αναξαγόρας πιστεύει ότι ήταν λίθοι που στροβιλίζονται και έλκονται από τη Γη. Καταδικάστηκε σε θάνατο γιατί εισήγαγε κενά δαιμόνια, αλλά πρόλαβε και έφυγε. Στον τάφο του γράφτηκε: “Εδώ αναπαύεται ο Αναξαγόρας, που για τον ουράνιο κόσμο βρήκε την αλήθεια”. 

Γενικά η προσωκρατική περίοδος, αποτέλεσε μία περίοδο μεγάλων αστρονομικών ανακαλύψεων. Κάθε φιλοσοφος ασχολήθηκε με ένα στοιχείο και προσπαθούσε να ερμηνεύσει τα φαινόμενα γύρω απ’ αυτό. Οι φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με το σχήμα της Γης, με τα άστρα , με τους κομίτες όπως και με άλλα θέματα που δεν σχετίζονταν με την αστρονομία. Την περίοδο αυτή δημιουργήθηκε το πρώτο ηλιακό ημερο λόγιο, προβλέπτηκαν για πρώτη φορά οι εκλείψεις κ.α..

Πηγές: el.wikipedia.org, Physics4u

Γρηγοριανό ημερολόγιο

To Γρηγοριανό Hμερολόγιο, είναι το ημερολόγιο που χρησιμοποιείται τώρα στον Δυτικό κόσμο. Είναι μια παραλλαγή του ιουλιανού ημερολογίου, και θεσπίστηκε από τον Πάπα Γρηγόριο ΙΓ', από τον οποίο πήρε το όνομά του, στις 24 Φεβρουαρίου του 1582.Το Γρηγοριανό ημερολόγιο επινοήθηκε γιατί σύμφωνα με το Ιουλιανό, η εαρινή ισημερία μετατοπιζόταν κατά μία μέρα κάθε 128 χρόνια, γεγονός μη επιθυμητό. Έτσι, αντικαταστάθηκε από το Γρηγοριανό, σύμφωνα με το οποίο η εαρινή ισημερία μετατοπίζεται κάθε 3.300 χρόνια περίπου.

 Διαφορές Γρηγοριανού και Ιουλιανού ημερολογίου:

Το Ιουλιανό Ημερολόγιο που αποδίδεται στον Ιούλιο Καίσαρα αλλά είναι έργο του Έλληνα αστρονόμου Σωσιγένη, προσδιορίζει τη διάρκεια του ηλιακού έτους σε 365,25 ημέρες. Για να μην υπάρχουν ελλιπείς ημέρες (0,25) θεωρείται ότι κάθε έτος διαρκεί 365 μέρες εκτός από τα δίσεκτα έτη, τα οποία διαρκούν 366, καθώς προστίθεται στο Φεβρουάριο μια επιπλέον ημέρα, ο οποίος πλέον έχει 29 ημέρες αντί για 28. Δίσεκτο θεωρείται κατά το Ιουλιανό Ημερολόγιο κάθε τέταρτο έτος (365 ημέρες * 3 έτη + 366 μέρες = 1461 ημέρες. 1461 ημέρες / 4 έτη = 365,25 ανά έτος). Ως πρακτικός κανόνας καθιερώθηκε να θεωρούνται δίσεκτα τα έτη, ο αριθμός των οποίων διαιρείται ακριβώς διά του 4 (2004, 2008, 2012 κλπ.). Το πρόβλημα του Ιουλιανού Ημερολογίου είναι ωστόσο ότι η πραγματική διάρκεια του ηλιακού έτους είναι κάτι λιγότερο από 365,25 ημέρες. Η μικρή αυτή διαφορά δεν γίνεται φυσικά αισθητή μέσα σε λίγα χρόνια, με τον καιρό όμως οδήγησε σε προβάδισμα του ημερολογίου από τον πραγματικό χρόνο (τροπικό ημερολόγιο): Το 16^ο αιώνα η εαρινή ισημερία απείχε 10 ημέρες από την προβλεπόμενη ημερομηνία στο Ιουλιανό Ημερολόγιο. Τη λύση στο πρόβλημα δίνει από το 1582 μ.Χ. το λεγόμενο Γρηγοριανό ημερολόγιο, το οποίο πήρε το όνομά του από τον πάπα Γρηγόριο VIII που το έφερε σε ισχύ. Το Γρηγοριανό ημερολόγιο παραλλάσσει το Ιουλιανό κατά το ότι σε διάστημα 400 χρόνων αφαιρεί 3 ημέρες του Ιουλιανού Ημερολογίου. Πρακτικά το επιτυγχάνει με το να θεωρεί ως δίσεκτα μόνο εκείνα τα έτη αιώνων, που διαιρούνται ακριβώς δια του 400. Έτσι, ενώ κατά το Ιουλιανό Ημερολόγιο τα έτη 1700, 1800, 1900, 2000 είναι όλα δίσεκτα, κατά το γρηγοριανό ημερολόγιο είναι μόνο το έτος 2000 δίσεκτο (366 ημέρες) διότι μόνο αυτό διαιρείται ακριβώς δια του 400. Με τον τρόπο αυτό η μέση διάρκεια του έτους, όπως προκύπτει από το Γρηγοριανό Ημερολόγιο, προσεγγίζει ακριβέστερα το τροπικό έτος.

Το Γρηγοριανό ημερολόγιο βελτιώνει την προσέγγιση του Ιουλιανού ημερολογίου για τη διάρκεια του έτους, παραλείποντας 3 επιπλέον ημέρες σε αντίστοιχα δίσεκτα έτη στη διάρκεια 400 ετών (αυτά που διαιρούνται με το 100 κι όχι με το 400).

Σε επίπεδο χιλιετιών, το Γρηγοριανό ημερολόγιο μένει πίσω αρκετά γρήγορα, επειδή η επιβράδυνση της περιστροφής της Γης επιμηκύνει τη διάρκεια της μέσης ημέρας ενώ το έτος διατηρεί μια πιο σταθερή διάρκεια. Η ισημερία θα συμβεί νωρίτερα από τώρα σε δεδομένο έτος στο μέλλον, περίπου ημέρες. Αυτό είναι ένα πρόβλημα που το Γρηγοριανό ημερολόγιο μοιράζεται με κάθε ημερολόγιο βασισμένο σε κανόνες. Ωστόσο θα λέγαμε πως ένα ημερολόγιο βασισμένο στις κινήσεις των ουράνιων σωμάτων θα ήταν πρακτικά μη υλοποιήσιμο.

Πηγές: βικιπαίδεια, άρθρο 'Ιουλιανό και Γρηγοριανό ημερολόγιο'

Το ημερολόγιο στην Αρχαία Ελλάδα

Η αρίθμηση των ετών με βάση την γέννηση του Χριστού ξεκίνησε από τον Διονύσιο τον μικρό, έναν μοναχό και καθιερώθηκε σε όλο τον Χριστιανικό κόσμο και αποτελεί τον κανόνα ακόμα και σήμερα σε χώρες όπως το Ισραήλ και η Τουρκία. Η τεχνική χρησιμοποιούταν και κατά τον Μεσαίωνα. Πολύ παλιά οι Έλληνες μετρούσαν τα έτη από τον μεγάλο κατακλυσμό του Δευκαλίωνος και της Πύρρας ή από τη γέννηση του Ηρακλή. Όμως δεν γινόταν να πείσουν και τους υπόλοιπους λαούς της Μεσογείου και της Εγγύς ανατολής ή τους βαρβάρους του Βορρά να υιοθετήσουν ένα τέτοιο μοντέλο για την αρίθμηση των ετών.

Από την εποχή που σώζονται κείμενα συνηθιζόταν να μετρούν τα έτη από την ανάρρηση του τοπικού ηγεμόνα. Αυτός ο τρόπος υπολογισμού μαρτυρείται από την αρχαία Αίγυπτο. Στην Ασσυρία κάθε έτος της βασιλείας ενός μονάρχη έπαιρνε το όνομα ενός αξιωματούχου. Στα ελληνικά βασίλεια θεωρείται ότι επίσης τα έτη χαρακτηρίζονταν με βάση το πότε ο βασιλιάς ανέβηκε στο θρόνο.

Στην αρχαιότητα χρονολογούσαν τα γεγονότα υπολογίζοντας έναν αριθμό ετών μέχρι την εποχή τους και δίνοντας το όνομα του Αθηναίου βασιλιά ή άρχοντα που είχε την αρχή όταν η αρίθμηση των ετών ήταν αντίστροφη. Κανονικά η μέτρηση των ετών πρέπει να γίνεται προς τα εμπρός.

Στο βασίλειο των Σελευκιδών η χρονολόγηση των ετών ξεκινούσε από το 312π.χ. Τη χρονιά αυτή ο Σέλευκος κυρίεψε τη Βαβυλώνα.

Αρκετοί αρχαίοι Έλληνες όπως ο Αριστοτέλης ο Ερατοσθένης επινόησαν μέθοδο χρονολόγησης με βάση τους ολυμπιακούς αγώνες και έτσι η χρονολόγηση των γεγονότων γινόταν μέσω των ολυμπιάδων.

Τα ημερολόγια στην αρχαία Αθήνα και σε άλλες πόλεις διέφεραν από το σύγχρονο ημερολόγιο. Το αρχαίο Ελληνικό ημερολόγιο ήταν σέλινο-ηλιακό με μήνες που παρακολουθούσαν τις φάσεις της Σελήνης και με εμβόλιμο μήνα που προστίθετο μια φορά κάθε 19 χρόνια. Κάθε ελληνική πόλη είχε τις δικές της ονομασίες για τους μήνες.

Οι Αθηναίοι και πολλά άλλα Ελληνικά κράτη όπως και οι Βαβυλώνιοι και οι Κινέζοι χρησιμοποιούσαν ένα ημερολόγιο που οι μήνες του ημερολόγιου συμβάδιζαν με τους φυσικούς σεληνιακούς μήνες. Τα ονόματα των μηνών ήταν Εκατομβαίων, Μεταγειτωιών, Βοηδρομιών, Πυανοψιών, Μαιμακτηριών, Ποσειδεών, Γαμηλιών, Ανθεστηριών, Ελαφηβολιών, Μουνιχιών, Θαργηλιών, Σκιροφοριών. Τα ονόματα αυτά τα έπαιρναν από τις βασικές γιορτές που γίνονταν μέσα σε αυτή την περίοδο. Επειδή ο κάθε σεληνιακός μήνας διαρκεί 29,5 μέρες οι Αθηναίοι προσέθεταν κάθε 3 χρόνια έναν εμβόλιμο 13ο μήνα για να συμβαδίζουν οι μήνες με τις εποχές.

Οι Αθηναίοι διαιρούσαν επίσης τα έτη τους με βάση τον αριθμό των φυλών που είχαν πάρει τα ονόματα τους από μυθικούς ήρωες. Οι 12 φυλές αντιστοιχούσαν σε 12 μήνες. Όμως επειδή ο αριθμός των φυλών αυξομοιονώταν δημιουργούταν συχνά πρόβλημα. Δηλαδή, διατηρούσαν παράλληλα διαφορετικά ημερολόγια για θρησκευτική, γεωργική κλπ χρήση. Πολλές φορές από τους Αθηναίους συγκρινόταν το σεληνιακό ημερολόγιο με το ημερολόγιο του άρχοντος και μπορεί να υπήρχε διαφορά ακόμη και 20 ημερών.

Πηγή: Σύντομη Ανασκόπηση του υπολογισμού του χρόνου κατά την Αρχαιότητα - Άρθρο του John D. Morgan στο περιοδικό "Αρχαιολογία και Τέχνες"

Αρχαίοι Έλληνες αστρονόμοι - Κλασική περίοδος

Ο Μέτων ο Αθηναίος (5ος π.Χ. αιών) ήταν αρχαίος Έλληνας μαθηματικός και αστρονόμος, που έγινε ονομαστός από την επινόηση του Μετωνικού Κύκλου, ο οποίος είναι μια περίοδος 19 ετών κατά την οποία οι φάσεις της Σελήνης επαναλαμβάνονται στα ίδια χρονικά διαστήματα και ημερομηνίες και χρησιμοποιούταν για την εναρμόνιση των σεληνιακών και ηλιακών ημερολογίων της εποχής του. Επίσης κατασκεύασε παρατηρητήριο στον Κολωνό, ηλιακό ρολόι στην Πνύκα, καθώς και ένα τελειοποιημένο γνώμονα που ονομάστηκε "Ηλιοτρόπιο".

Ο Πλάτωνας (427-347 π.Χ.) εκτός από φιλόσοφος άσκησε μεγάλη επίδραση στην εποχή του και σαν αστρονόμος. Θεωρούσε την αστρονομία κλάδο των μαθηματικών ενώ στην Πολιτεία περιέγραψε την κίνηση των ουρανίων σωμάτων με την βοήθεια περιστρεφόμενων σφονδύλων. Θεωρούσε το σύμπαν σφαιρικό και τη Γη να κατέχει το κέντρο του. Στο τέλος της ζωής του, όμως σύμφωνα με τον Πλούταρχο, αφού διάβασε τα έργα του Φιλόλαου μετάνιωσε που έβαλε τη Γη στο κέντρο του κόσμου.

Ο Εύδοξος ο Κνίδιος (408 -355/3 πΧ), ήταν σπουδαίος μαθηματικός και γεωμέτρης που ασχολήθηκε με την αστρονομία. Η Σχολή που ίδρυσε στον Κύζικο άκμασε για πολύ καιρό και τα γραπτά του χρησίμευσαν για πρωτότυπο στη συλλογή «Μικρή Αστρονομία», που παρουσίαζε σε γεωμετρική μορφή το σύνολο των θεωρημάτων που αναφέρονται στη σφαίρα και στην ημερήσια περιστροφή. Πρώτος αυτός υπολόγισε την απόσταση της Γης από τη Σελήνη και τον Ήλιο. Και το κυριότερο συνέλαβε την πρώτη γεωμετρική θεωρία για την κίνηση των πλανητών (με ομόκεντρες σφαίρες που περιστρέφονται η μια μέσα στην άλλη). Πάλι πρώτος απέδειξε τη σφαιρικότητα της Γης, την οποία χώρισε σε ζώνες, και μέτρησε για πρώτη φορά την περίμετρό της. Διόρθωσε την "οκταετηρίδα" του Κλεοστράτου, ο οποίος συνέδεε το σεληνιακό με το ηλιακό έτος. Χαρτογράφησε τους αστερισμούς του Ισημερινού και των Τροπικών κύκλων, και τους έδωσε ονόματα σύμφωνα με τον Ίππαρχο. Μέτρησε τις περιόδους πέντε πλανητών, δίδοντας τους τις εξής τιμές: Άρης 2 έτη (πραγματική 1.88), Δίας 12 έτη (11.86) και Κρόνος 30 έτη (29.46). Θεωρείται ο ιδρυτής της θεωρητικής αστρονομίας και της ουρανίου μηχανικής. Τέλος ίδρυσε αστεροσκοπεία σε πολλά μέρη.

Ο Ηρακλείδης ο Ποντικός (390-330 π.Χ.) γεννήθηκε μεν στην Ηράκλεια του Πόντου, αλλά σπούδασε φιλοσοφία στην Αθήνα υπό τον Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Εισήγαγε επαναστατικές ιδέες στην αστρονομία και διατύπωσε πρώτος τη θεωρία ότι ο χώρος είναι άπειρος. Παραδεχόταν και δίδασκε ότι η Γη περιστρέφεται γύρω από τον άξονα της σε 24 ώρες και απέδιδε την ημερήσια περιστροφή της Ουράνιας σφαίρας στην περιστροφή της Γης.. Για τη θεωρία των άστρων, πλανητών και απλανών, ο Ηρακλείδης ταυτίζεται με τα πυθαγόρεια δόγματα και ισχυριζόταν πως κάθε αστέρας υπάρχει σαν ένας κόσμος που περιλαμβάνει αέρα και αιθέρα μέσα σε έναν άπειρο αιθέρα. Θεωρούσε τους κομήτες ως σύννεφα που βρίσκονται σε πολύ μεγάλο ύψος και φωτίζονται από το ανώτερο φως. Ο Συμπλίκιος ανέφερε ότι ο Ηρακλείδης ο Ποντικός και ο Αρίσταρχος ο Σάμιος πιστεύουν ότι ο Ουρανός και τα άστρα μένουν ακίνητα ενώ η Γη γυρίζει γύρω από τους πόλους του ισημερινού. Ο Πρόκλος αναφέρει ότι ο Ηρακλείδης σε αντίθεση από τον Πλάτωνα που πίστευε ότι η Γη είναι ακίνητη, υποθέτει ότι αυτή κινείται κυκλικά και ότι ο ουρανός και οι απλανείς αστέρες παραμένουν ακίνητοι (ενώ η Γη κάνει περιστροφή γύρω από τον άξονά της), κάτι αντίθετο με τα φαινόμενα και την απλή λογική.

Ο Κάλλιπος ο Κύζικος (4ος π.Χ. αιών) ήταν αρχαίος Έλληνας αστρονόμος. Είναι γνωστός για την επινόηση του κύκλου που φέρει το όνομά του (Κύκλος Καλλίπου), ο οποίος είναι μια περίοδος 76 ετών κατά την οποία οι φάσεις της Σελήνης επαναλαμβάνονται στα ίδια χρονικά διαστήματα και ημερομηνίες. Ο κύκλος αυτός είναι και πιο ακριβής από τον αντίστοιχο κύκλο του Μέτωνα ωστόσο δεν εφαρμοζόταν στην αρχαιότητα λόγω της μεγάλης περιόδου του. Ακόμα, ο Μέτων ασχολήθηκε με τους ομόκεντρους κύκλους του Ευδόξου για την ερμηνεία του γεωκεντρικού συστήματος.

Ο Αριστοτέλης (384 – 322 π.Χ.) μαζί με τον δάσκαλό του Πλάτωνα αποτελεί τη φωτεινή δυάδα της φιλοσοφικής σκέψης του αρχαίου κόσμου. Στο έργο του "Περί του Ουρανού" ο Κόσμος στο σύνολό του αποτελεί σφαιρικό χώρο του οποίου το κέντρο κατέχει η επίσης σφαιρική Γη. Ο Αριστοτέλης έδωσε δύο επί πλέον λόγους γιατί η Γη ήταν στρογγυλή. Πρώτον, σημείωσε ότι η γήινη σκιά πάντα έκανε μια κυκλική στεφάνη πάνω στο φεγγάρι κατά τη διάρκεια μιας σεληνιακής έκλειψης, η οποία εξηγείται μόνο αν η Γη ήταν σφαιρική. Εάν η Γη ήταν ένας δίσκος, η σκιά της θα εμφανιζόταν ως επιμηκυσμένη έλλειψη τουλάχιστον κατά τη διάρκεια της έκλειψης. Δεύτερον, ο Αριστοτέλης ήξερε ότι οι άνθρωποι που ταξίδεψαν προς το Βορρά, είδαν τον Πολικό Αστέρα να ανατέλλει υψηλότερα στον ουρανό, ενώ προς το Νότο είδαν τον Πολικό αστέρα να βυθίζεται. Σε μια επίπεδη Γη, οι θέσεις των αστεριών δεν θα μεταβάλλονταν με τη τοποθεσία της παρατήρησης. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι η Γη είναι σφαιρική αλλά όχι πολύ μεγάλη, ενώ ήταν ακίνητη. Σε ένα χωρίο του ο Αριστοτέλης μας πληροφορεί ότι το μήκος της περιμέτρου της γήινης σφαίρας δεν είναι μεγάλη σε σύγκριση με τους όγκους των άλλων αστεριών. Και την υπολόγισε σε τεσσαράκοντα μυριάδες (40.000) στάδια που ισοδυναμούν με 73.000 χλμ. δηλαδή με το διπλάσιο σχεδόν του πραγματικού μήκους. Ως προς τους πλανήτες δέχεται ο Αριστοτέλης ότι είναι σε σειρά απόστασης: Σελήνη, Ήλιος, Ερμής, Αφροδίτη, Άρης, Ζεύς και Κρόνος. Περίπου το 330 π.Χ. ο Αριστοτέλης αναγνώρισε ότι ο Ήλιος και η Σελήνη είναι σφαίρες, και ότι οι τροχιές τους γύρω από τη Γη είναι κυκλικές. Έδειξε ότι οι κινήσεις των πλανητών θα μπορούσαν να κατασκευαστούν από έναν συνδυασμό διάφορων κυκλικών κινήσεων. Αλλά μετά από προσεκτική μελέτη αποφάσισε ότι ο ήλιος δεν ήταν στο κέντρο αυτών των τροχιών, έτσι επέλεξε τη Γη ως το κέντρο του ηλιακού μας συστήματος. Ο Αριστοτέλης εξήγησε σωστά τις εκλείψεις του ήλιου και της Σελήνης, και συμπέρανε ότι η Γη ήταν σφαιρική από τη σκιά της πάνω στο φεγγάρι. Έκανε ακόμη και μια σωστή εκτίμηση της γήινης ακτίνας. Επιπλέον, αναγνώρισε ότι τα αστέρια πρέπει να είναι πολύ απόμακρα και υποστήριξε ότι ήταν κι αυτά σφαιρικά. Επίσης έθεσε ως αίτημα ότι τα αστέρια πρέπει να βρίσκονται πέρα από μια ορισμένη απόσταση.

Πηγές: astronomia.gr,  5.000 χρόνια επιτευγμάτων στην Αστρονομία, βικιπαίδεια

Ο Μηχανισμός των Αντικυθήρων

Ο μηχανισμός των Αντικυθήρων (γνωστός και ως αστρολάβος των Αντικυθήρων ή υπολογιστής των Αντικυθήρων) πήρε αυτή την ονομασία από το ναυάγιο αυτό. Είναι ένα αρχαίο τέχνημα που πιστεύεται ότι ήταν ένας μηχανικός υπολογιστής και όργανο αστρονομικών παρατηρήσεων, που παρουσιάζει ομοιότητες με πολύπλοκο ωρολογιακό μηχανισμό.

Ανακαλύφθηκε σε ναυάγιο ανοικτά του Ελληνικού νησιού Αντικύθηρα μεταξύ των Κυθήρων και της Κρήτης το οποίο ενδέχεται να συνέβη ανάμεσα στο 87 π.Χ. και 63 π.Χ.. Με βάση τη μορφή των ελληνικών επιγραφών που φέρει χρονολογείται μεταξύ του 150 π.Χ. και του 100 π.Χ., αρκετά πριν από την ημερομηνία του ναυαγίου.

Όταν το έτος 1902 ανακοίνωσε ο αρχαιολόγος Σπυρίδων Στάης τις πρώτες εκτιμήσεις του για την προέλευση και τη χρήση του μηχανισμού, αμφισβητήθηκαν τα στοιχεία του, γιατί δεν θεωρήθηκε τότε δυνατόν να έχει κατασκευαστεί στην Αρχαιότητα λεπτομηχανικός μηχανισμός με την ακρίβεια που απαιτεί ένα πλανητάριο. Συμπληρωματικές έρευνες και μελέτες έδειξαν όμως ότι πράγματι ο μηχανισμός αυτός πρέπει να κατασκευάστηκε περί το 80 π.Χ. Σ’ αυτές τις έρευνες επιβεβαιώθηκε ακόμα ότι ο μηχανισμός δεν ήταν απλά ένα ομοίωμα αλλά βρισκόταν σε λειτουργία, όταν ναυάγησε το πλοίο. Αυτό συμπεραίνεται από το γεγονός ότι είχαν γίνει δύο επιδιορθώσεις στο μηχανισμό και συγκεκριμένα, είχαν αντικατασταθεί ένα δόντι γραναζιού και η ακτίνα ενός τροχού που είχαν σπάσει, ίσως λόγω κακού χειρισμού, ίσως και λόγω ατελούς κατασκευής.

Ο μηχανισμός είναι η αρχαιότερη σωζόμενη διάταξη με γρανάζια. Είναι φτιαγμένος από μπρούντζο σε ένα ξύλινο πλαίσιο και έχει προβληματίσει και συναρπάσει πολλούς ιστορικούς της επιστήμης και της τεχνολογίας αφότου ανακαλύφθηκε. Η πιο αποδεκτή θεωρία σχετικά με τη λειτουργία του υποστηρίζει ότι ήταν ένας αναλογικός υπολογιστής σχεδιασμένος για να υπολογίζει τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων. Από τις πρόσφατες έρευνες καταρρίφθηκε η θεωρία ότι εμπεριέχει ένα διαφορικό γρανάζι, όμως ο ανακαλυφθείς μηχανισμός της κίνησης της Σελήνης είναι ακόμα πιο εντυπωσιακός, καθότι δίνει τη δυνατότητα μεταβλητής γωνιακής ταχύτητας στον άξονα που κινεί τη Σελήνη. 

Φέρει 30 οδοντωτούς τροχούς οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από 10 άξονες. Η λειτουργία του μηχανισμού κατέληγε σε τουλάχιστον 5 καντράν, με έναν ή περισσότερους δείκτες για το καθένα. Με τη βοήθεια του τομογράφου έχουν διαβαστεί αρκετές από τις επιγραφές που υπήρχαν στις πλάκες και στους περιστρεφόμενους δίσκους, οι οποίες εμπεριέχουν αστρονομικούς και μηχανικούς όρους, και έχουν χαρακτηριστεί από τους ειδικούς ως ένα είδος "εγχειριδίου χρήσης" του οργάνου. έδινε, κατά την επικρατέστερη σύγχρονη άποψη, τη θέση του ήλιου και της σελήνης καθώς και τις φάσεις της σελήνης. Μπορούσε να εμφανίσει τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης βασιζόμενος στον βαβυλωνιακό κύκλο του Σάρου. Τα καντράν του απεικόνιζαν επίσης τουλάχιστον δύο ημερολόγια, ένα ελληνικό βασισμένο στον Μετωνικό κύκλο και ένα αιγυπτιακό, που ήταν και το κοινό "επιστημονικό" ημερολόγιο της ελληνιστικής εποχής. 

Οι παλαιότερες απόψεις που έχουν παρουσιασθεί για πιθανές χρήσεις με το όργανο αυτό είναι: αστρολάβος, ή δρομόμετρο, ή αναφορικό ρολόι, ή πλανητάριο, ή αστρονομικό ναυτικό ρολόι ή πλοογνώμονας της αρχαιότητας. Όλες αυτές οι χρήσεις δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενες. 

Ο κύριος μηχανισμός περιλαμβάνει γρανάζια με δόντια που έχουν κοπεί με κλίση 60ο, καθώς επίσης ένα διαφορικό σύστημα για την εκτέλεση αφαιρέσεων, κάτι που δηλώθηκε για ευρεσιτεχνία στην Αγγλία το έτος 1832. Σήμερα γνωρίζουμε ότι η κλίση των 60ο στα δόντια των γραναζιών δεν παρέχει καλό βαθμό αποδόσεως, προκαλεί όμως μεγάλη εντύπωση ως γεγονός η ύπαρξη τέτοιων γραναζιών. Δεδομένου ότι αυτά τα μηχανολογικά στοιχεία ήταν μεν γνωστά κατά την Αρχαιότητα, όχι όμως σε λεπτομηχανισμούς, αλλά μόνο σε ογκώδη μορφή για τη μετάδοση της κίνησης υπό γωνία 90ο, π.χ. σε υδρόμυλους. Δεν είναι ακριβώς γνωστό πού, πότε και από ποιον επινοήθηκαν τα πρώτα γρανάζια. ο Αριστοτέλης αναφέρεται σε γρανάζια περί το έτος 330 π.Χ., ο δε Φίλων εκ Βυζαντίου (~260-200 π.Χ.) είναι ο πρώτος που γνωρίζουμε μέχρι σήμερα ότι τα έχει χρησιμοποιήσει.

Η τεχνογνωσία των μηχανισμών όπως αυτού των Αντικυθήρων φαίνεται να έμεινε στα αζήτητα και να χάθηκε στις πολιτικές και πολιτισμικές ανακατατάξεις του χώρου της Ανατολικής Μεσογείου. μαζί χάθηκε και η ευκαιρία να αναπτυχθεί κατά την ελληνιστική εποχή η λεπτομηχανική τεχνολογία που οδήγησε πάνω από 14 αιώνες αργότερα στην κατασκευή μηχανικών ρολογιών. 

Στα πρώιμα στάδια της εξέλιξης παρόμοιων μηχανισμών βρίσκουμε τα ηλιακά ρολόγια, αρχικά στατικά και αργότερα μεταφερόμενα. Τα μεταφερόμενα ηλιακά ρολόγια είναι κοντινοί πρόγονοι του μηχανισμού των Αντικυθήρων.

Η αποκωδικοποίηση των επιγραφών

Οι μελέτες στα ευρήματα δείχνουν ακόμα ότι το όργανο περιείχε τέσσερις επιφάνειες με υπομνηματικές επιγραφές. Οι επιγραφές αυτές ήταν στην εξωτερική πλευρά του πορτόφυλλου πρόσοψης, στην εσωτερική του οπίσθιου πορτόφυλλου, στην πλάκα ανάμεσα στους δύο οπίσθιους δίσκους ενδείξεων και στην «πλάκα παραδειγμάτων» κοντά στον πρόσθιο δίσκο ενδείξεων. Πέρα από αυτά, κάθε εξάρτημα και κάθε οπή έφερε αλφαβητικούς χαρακτήρες συσχετισμού, ώστε να εξασφαλίζεται η χρονικά και λειτουργικά σωστή σειρά συναρμολόγησης των εξαρτημάτων. 

Κατασκευαστικές λεπτομέρειες

Τα γρανάζια στο εσωτερικό του μηχανισμού είναι στερεωμένα σε μια ορειχάλκινη πλάκα. Στη μια πλευρά της πλάκας εντοπίζονται όλα τα συναρμολογημένα γρανάζια και είναι δυνατόν να προσδιοριστεί με καλή ακρίβεια, πόσα δόντια είχε κάθε γρανάζι και πώς γινόταν η εμπλοκή των γραναζιών μεταξύ τους. Η μελέτη των γραναζιών στην άλλη πλευρά της ορειχάλκινης πλάκας δεν είναι τόσο εύκολη, λόγω απουσίας των απαραίτητων ενδείξεων. Όλα τα μεταλλικά τμήματα του μηχανισμού είχαν κοπεί από ενιαίο ορειχάλκινο φύλλο με πάχος 2 mm, το οποίο φαίνεται να είχε παραχθεί αρκετό καιρό πριν από την κατασκευή του μηχανισμού. Δεν υπάρχουν εξαρτήματα από κάποιο άλλο μεταλλικό υλικό. Όλα τα δόντια των γραναζιών είναι ίδιου μεγέθους με γωνία 60ο, έτσι ώστε να μπορεί καταρχάς να συνδυαστούν όλα τα γρανάζια μεταξύ τους.

Μελετώντας ο αναγνώστης την αλληλουχία των γραναζιών, όπως φαίνονται στις τρεις προηγούμενες εικόνες, ή ακόμα καλύτερα, στην εξομοίωση λειτουργίας που εκτελείται με το εκπαιδευτικό υλικό του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, μπορεί να αποκτήσει μια σαφή εικόνα για τον τρόπο λειτουργίας του μηχανισμού των Αντικυθήρων.

Ο χειριστής γύριζε τον τροχό στο πλάι της συσκευής και η περιστροφή αυτή μεταφερόταν με ατέρμονα κοχλία στα δύο μεγάλα γρανάζια με τις τέσσερις ακτίνες. Το πρόσθιο από αυτά τα γρανάζια κινούσε, μέσω ενός έκκεντρου τυμπάνου, τους δύο δείκτες στο δίσκο ενδείξεων της πρόσοψης. Το οπίσθιο από τα δύο μεγάλα γρανάζια κινούσε, μέσω δύο ομάδων μικρότερων γραναζιών, τους δείκτες της πίσω όψης. Με κάθε μικρή ή μεγάλη περιστροφή του πλαϊνού τροχού, μετατοπίζονταν οι διάφοροι δείκτες στις δύο πλευρές.

Πηγές: el.wikipedia.org, Ιστορία της Τεχνολογίας του Στ. Γ. Φραγκόπουλου.

Οι Μάγιας και το 2012: μια διαστρεβλωμένη ιστορία

Το παρακάτω άρθρο αποτελεί μετάφραση της συνέντευξης που πήραν οι Sacbel Monsiváis και Gerardo del Castillo από τον Δρ. Jesús Galindo Trejo και δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα του Εθνικού Αυτόνομου Πανεπιστημίου του Μεξικό.

Sacbel Monsiváis y Gerardo del Castillo

DGDC-UNAM
18/10/2011
Entrevistas
Universo

Η πεποίθηση ότι οι Μάγιας είχαν προβλέψει το τέλος του κόσμου για την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου, στις 22 Δεκεμβρίου 2012, μέσω κάποιων δήθεν προφητειών, έχει γίνει τόσο δημοφιλής που καταλαμβάνει εκτεταμένο χώρο στα έντυπα μέσα ενημέρωσης, στο Διαδίκτυο, ακόμη και σε ταινίες. Αν κάνετε στο Google μια αναζήτηση με τη φράση «Προφητείες των Μάγιας» στα ισπανικά, εμφανίζονται αμέσως περίπου 151.000 πηγές με κάποια αναφορά σε αυτό το θέμα.

Ανάμεσα στις υποτιθέμενες προφητείες των Μάγιας περιλαμβάνονται διάφορες φυσικές καταστροφές, όπως ο αντίκτυπος ενός μεγάλου κομήτη πάνω στη Γη, η απότομη αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη και η αντιστροφή του άξονα της Γης λόγω της εμφάνισης των μεγάλων ηλιακών κηλίδων. Επίσης προαναγγέλλεται το «άνοιγμα» του κέντρου του γαλαξία μας που θα διαταράξει την ισορροπία του ηλιακού συστήματος.

Δεν θα μπορούσαν να λείπουν τα γεγονότα που συνδέονται με τη «συλλογική συνείδηση του ανθρώπου». Για παράδειγμα, εικάζεται ότι αν η κοινωνία δεν δημιουργήσει αρμονία με το σύμπαν έως το 2012, όλα τα συστήματα που διέπουν τον πολιτισμό μας (οικονομικά, πολιτικά, θρησκευτικά, κλπ.) θα καταρρεύσουν.

Οι εμφανιζόμενες προφητείες των Μάγιας προλέγουν γεγονότα σαφώς εκπληκτικά, όμως μια σύντομη ανάλυση κάνει φανερό ότι υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία για να μπορούν να γίνουν πιστευτές.

Δεν είναι σαφές ούτε πόσες είναι, ούτε τι αφορά η κάθε μία και, ακόμα περισσότερο, δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα σε ποια από τα ερείπια του αρχαίου πολιτισμού των Μάγιας αναφέρονται τέτοιες προφητείες.

Αυτό σημαίνει ότι, αντί να έχουν την προέλευσή τους στον πολιτισμό των Μάγια, ίσως αυτές οι προφητείες να προέρχονται από το στόμα κάποιου τσαρλατάνου.

Στο πλαίσιο αυτό, ο αστροφυσικός και αρχαιοαστρονόμος Jesús Galindo Trejo, ερευνητής στο Ινστιτούτο Αισθητικών Σπουδών (IIE) του Εθνικού Αυτόνομου Πανεπιστημίου του Μεξικού (UNAM), ο οποίος ασχολείται με τη μελέτη της σχέσης μεταξύ των διαφόρων μορφών τέχνης (όπως οι τοιχογραφίες και η αρχιτεκτονική) των Μεσοαμερικανικών πολιτισμών με τα αστρονομικά γεγονότα που συνέβησαν εκείνη την εποχή, μας μιλάει για κάποια επιστημονικά ευρήματα που σχετίζονται με τους Μάγιας καθώς και για τις εικασίες που εμπίπτουν στο επίπεδο της φαντασίας.

Κατ’ αρχήν, πρέπει να διευκρινιστεί αν αληθεύει ότι οι Μάγιας είχαν κάνει κάποιες προβλέψεις, ή αν κάτι τέτοιο δεν συνέβη ποτέ και ό, τι κυκλοφορεί στα μέσα ενημέρωσης είναι απλή εφεύρεση ή παρερμηνεία. Δρ. Galindo, τι έχετε να μας πείτε;

- Ναι, υπάρχουν κάποιες προφητείες των Μάγια. Αυτές αναφέρονται σε ορισμένα βιβλία (τα οποία ακόμη σώζονται) που οι Μάγιας έγραψαν κατά τον δέκατο έκτο αιώνα, την εποχή που υπήρξε μια μίξη ανάμεσα στην προ-ισπανική και τη Δυτική κουλτούρα. Το θέμα είναι ότι, πρώτον, πρόκειται για βιβλία με θρησκευτικό περιεχόμενο, κατανοητό μόνο σε μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων εκείνης της εποχής λόγω της χρήσης μιας «εσωτερικής» γλώσσας αυτής της κάστας και από την άλλη πλευρά, οι προφητείες που αναφέρονται σε αυτά τα βιβλία είναι πολύ γενικές. Για παράδειγμα στα βιβλία αναφέρεται ότι θα υπάρξουν πόλεμοι, λιμοί και ξηρασίες. Αλλά αυτά δεν είναι ειδικές προφητείες με κανέναν τρόπο, καθώς τέτοια γεγονότα πάντα συνέβαιναν στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Εφόσον υπάρχουν αυτές οι προφητείες των Μάγια, γιατί υπάρχουν τόσες πολλές αντιφάσεις στις πληροφορίες που διαθέτουν τα μέσα, και τι εμπόδια υπάρχουν για τη μελέτη των αληθινών προφητειών;

- Το τεχνικό πρόβλημα που έχει τροφοδοτήσει αυτή την ιστορία με το «τέλος του κόσμου» προέρχεται από το ότι, αν και ο πολιτισμός των Μάγιας μελετάται εντατικά για πάνω από 100 χρόνια, εξακολουθούν να υπάρχουν πολλά προβλήματα εύρεσης πληροφοριών. Αυτό το πρόβλημα, πιστεύω, δεν περιορίζεται μόνο σε ό, τι είναι γνωστό και λέγεται για τους Μάγιας. Δυστυχώς, το Μεξικό και η Κεντρική Αμερική έχουν υποστεί 500 χρόνια συνειδητή και ασυνείδητη καταστροφή των πληροφοριών και έτσι, κάθε πτυχή του προ-ισπανικού πολιτισμού που αναλύεται θα αντιμετωπίζει το ίδιο πρόβλημα.

Η άφιξη των ισπανών στην Κεντρική Αμερική στο δέκατο έκτο αιώνα ήταν μια μεγάλη κινητήρια δύναμη αλλαγής για τις κοινωνίες που ζούσαν εκεί, κυρίως λόγω της επιβολής ενός διαφορετικού τρόπου ζωής και κατανόησης του σύμπαντος. Όλα τα έθιμα, οι θρησκείες και τα κείμενα των αρχαίων πολιτισμών καταστράφηκαν ή προσαρμόστηκαν στη νέα θρησκεία. Αυτό το γεγονός αποτελεί ένα εμπόδιο στη μελέτη αυτού που πραγματικά είπαν οι προ-ισπανικοί Μάγιας.

Ο Δρ. Galindo συνεχίζει:

- Μπορείτε να πείτε ότι υπάρχει ένα άλυτο ακαδημαϊκό πρόβλημα, επειδή μετά από 100 χρόνια μελέτης, δεν έχει ακόμη κατανοηθεί πλήρως το σύστημα γραφής των Μάγιας, μοναδικό στην ήπειρο επειδή ανέπτυξε υψηλά επίπεδα πολυπλοκότητας. Ακόμα και τώρα δεν έχει επιλυθεί πώς να ερμηνευθεί μια συμβολική γλώσσα, που προοριζόταν για να διαβάζεται από μια συγκεκριμένη ομάδα ανθρώπων που είχαν τους δικούς τους κώδικες επικοινωνίας.

Ακόμα και σήμερα, δεν συμφωνούν επί του θέματος όλοι οι ειδικοί. Αν δούμε μια πινακίδα στο δρόμο, όλοι συμφωνούμε με όσα λέει, αλλά αυτό δεν συμβαίνει απαραίτητα με την επιγραφική των Μάγιας.

Δεδομένου ότι δεν υπάρχει κάποια ισοδυναμία για να αποκρυπτογραφηθούν τα ιερογλυφικά των Μάγιας, όπως συνέβη για τα αιγυπτιακά για τα οποία το ίδιο κείμενο μπορεί να βρεθεί γραμμένο και σε άλλες γλώσσες (στμ. η στήλη της Ροζέτας), αυξάνεται η δυσκολία του αντικειμένου.

Ένα εμπόδιο για την μελέτη της γραφής των Μάγιας είναι η πολυπλοκότητα της. Ο Yuri Knorozov, ρώσος επιγραφιστής, ήταν ένας από τους πρώτους ειδικούς που άρχισαν τη συστηματική αποκρυπτογράφηση των ιερογλυφικών μεταξύ 1950 και 1960.

Σήμερα γνωρίζουμε ότι η γραφή των αρχαίων Μάγιας ήταν λογοσυλλαβική, δηλαδή μεμονωμένα σύμβολα ή χαρακτήρες μπορεί να αντιπροσωπεύουν μια λέξη ή συλλαβή, αλλά υπήρχαν και διαφορετικά ιερογλυφικά που θα μπορούσαν να διαβαστούν με τον ίδιο τρόπο. Υπήρχαν επίσης συντομογραφικοί χαρακτήρες: ένα στοιχείο σε ένα ανάγλυφο αντικαθιστούσε μέρος ενός άλλου. Συμβαίνει επίσης ότι οι χαρακτήρες θα μπορούσαν να αναπαριστούν μια οντότητα ή μια έννοια, έτσι μερικές φορές η προφορά της αναπαριστώμενης έννοιας θα μπορούσε να έχει μια αίσθηση φωνητική-συλλαβική.

Σε πολλά μέρη αναφέρεται ότι, κατά την «τελική στιγμή», το κέντρο του γαλαξία μας θα εκπέμψει μια ισχυρή δέσμη ενέργειας που θα συγχρονίσει όλους τους πλανήτες, είναι αυτό δυνατό;

- Αστρονομικά, αυτό είναι ανοησία. Ο Γαλαξίας μας δεν είναι το είδος που «ρίχνει ακτίνες», όπως λένε. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης συνδέουν τις ακτίνες με την αστραπή, αλλά στην πραγματικότητα, όταν αναφέρονται αυτές οι ακτίνες, γίνεται αναφορά στη ροή ύλη υψηλής ενέργειας που ορισμένοι γαλαξίες εκπέμπουν κάθετα προς το επίπεδο που περιστρέφεται όλη η ύλη τους.

Σύμφωνα με τα αστρονομικά δεδομένα που υπάρχουν μέχρι στιγμής, είναι γνωστό ότι στον κόσμο υπάρχουν πολλοί γαλαξίες διαφόρων τύπων. Ο Γαλαξίας μας, για παράδειγμα, είναι ένας επίπεδος σπειροειδής γαλαξίας που, παρόλο που εκπέμπει ραδιοκύματα, θεωρείται μη ενεργός. Αντίθετα, υπάρχουν άλλοι που πράγματι είναι ενεργοί, έχουν σχήμα ελλειπτικό και εκπέμπουν μεγάλες ποσότητες ενέργειας με τη μορφή γιγαντιαίου πίδακα ύλης. Σε μερικές περιπτώσεις αναφέρονται και ως ραδιογαλαξίες.

Επίσης γίνεται λόγος για μια ισχυρή επίδραση στη Γη από έναν κομήτη, πόσο πιθανό είναι να συμβεί;

- Λοιπόν, κάθε μέρα υπάρχει αυτός ο κίνδυνος. Αν και γίνεται εδώ και χρόνια συνεχής έρευνα σε πολλά μέρη του κόσμου για να παρατηρήσουν τον ουρανό, μέχρι τώρα κανείς δεν μπορεί να προβλέψει αν θα πέσει ένας αστεροειδής ή παρόμοιο αντικείμενο στον ουρανό σε μισή ώρα ή εντός τριών εκατομμυρίων ετών. Είναι αδύνατο να προβλεφτεί κάτι τόσο συγκεκριμένο.

Τι μπορείτε να πείτε για την έντονη ηλιακή δραστηριότητα που προβλέπεται στις υποτιθέμενες προφητείες, και λένε ότι μπορεί να προκαλέσει μια ξαφνική υπερθέρμανση του πλανήτη;

- Κάθε έντεκα χρόνια, ο Ήλιος εισέρχεται στην φάση της υψηλής δραστηριότητας, και είναι δυνατόν να το ξέρουμε εξαιτίας της συμπεριφοράς και της ποσότητας των επιφανειακών του κηλίδων καθώς και των ξεσπασμάτων και των εκρήξεων που συμβαίνουν εκεί. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι μερικές φορές συμβαίνει κάτι παράξενο: η περίοδος της δραστηριότητάς του αρχίζει νωρίτερα ή αργότερα, ή τελειώνει νωρίτερα. Μπορεί να συμβεί επίσης ένα μέγιστο της ηλιακής δραστηριότητας κατά την περίοδο όπου θα περιμέναμε ένα ελάχιστο. Εν κατακλείδι, ο ήλιος έχει μια τακτική δραστηριότητα, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η τακτικότητα αυτή είναι αυστηρή.

Επιπλέον, αν και παρατηρούμε συστηματικά τον ήλιο για περίπου 400 χρόνια, από τον Γαλιλαίο μέχρι σήμερα, αυτό είναι σίγουρα ένα πολύ σύντομο χρονικό διάστημα σε σχέση με την ηλικία του Ήλιου, η οποία είναι τουλάχιστον 4 χιλιάδες 500 εκατομμύρια χρόνια. Έτσι, το να θεωρούμε ότι μπορούμε να προβλέψουμε κάτι με βάση τις παρατηρήσεις που έχουμε κάνει κατά τη διάρκεια μιας τόσο μικρής χρονικής περιόδου, είναι αβάσιμο.

Σε αυτό το θέμα, ορισμένοι ειδικοί, όπως ο αστρονόμος και ανθρωπολόγος Anthony Aveni του πανεπιστημίου Colgate της Νέας Υόρκης στις Ηνωμένες Πολιτείες, λένε ότι δεν υπάρχει απόδειξη ότι οι Μάγιας έδιναν σημασία στις ηλιακές εκλάμψεις, τις ηλιακές κηλίδες ή τα μαγνητικά πεδία, ή ακόμα και ότι τα γνώριζαν.

Ωστόσο, είναι πιθανό ότι οι αρχαίοι Μάγια μπορούσαν να είχαν παρατηρήσει τις ηλιακές κηλίδες. Ο Δρ Galindo σχολιάζει:

- Κάθε 11 χρόνια, εμφανίζονται συνήθως στον Ήλιο μεγάλες κηλίδες που μπορεί περιστασιακά να φτάσουν σε μέγεθος επαρκές για να φαίνονται με γυμνό μάτι. Κυρίως όταν μόνο τα κατώτερα στρώματα της ατμόσφαιρας θα μπορούσαν να φιλτράρουν το φως του ήλιου σε μια ανατολή ή δύση του ήλιου.

Είναι καλά τεκμηριωμένο ότι το ημερολόγιο ήταν ένα βασικό εργαλείο στις αρχαίες Μεσοαμερικανικές κοινωνίες, καθώς εκτός από το να χρησιμεύει για τη μέτρηση του χρόνου, χρησιμοποιήθηκε για να προσπαθήσουν να καθορίσουν το θέλημα του Θεού και να δημιουργήσουν μια σύνδεση μεταξύ των ανθρώπινων δραστηριοτήτων και των ρυθμών των αστεριών. Πως λειτουργούσαν τα ημερολόγια για τους Μάγιας;

- Το μεσοαμερικανικό ημερολογιακό σύστημα ήταν σε ισχύ για περισσότερο από τρεις χιλιάδες χρόνια. Αποτελείται από δύο ημερολόγια: ένα βασιζόμενο στη φαινόμενη κίνηση του Ηλίου, καθώς είναι το πιο φωτεινό άστρο και το πιο εύκολο να παρατηρηθεί. Είναι επίσης το ουράνιο αντικείμενο με την πιο τακτική φαινόμενη κίνηση, καθώς κατά τη διάρκεια μεγάλων χρονικών περιόδων δεν αλλάζει η θέση του πάρα πολύ. Αυτό το ημερολόγιο αποτελείται από 365 ημέρες, που οργανώθηκαν σε 18 περιόδους των 20 ημερών συν επιπλέον πέντε ημέρες, και ονομάστηκε από τους Μάγιας Haab. Το δεύτερο ημερολόγιο, που ονομάζεται Τζόλκιν, είναι τελετουργικό και αποτελείται από 260 ημέρες οργανωμένες σε 20 περιόδους των 13 ημερών.

Και τα δύο ημερολόγια ξεκινούν ταυτόχρονα και τρέχουν παράλληλα μέχρι τις πρώτες 260 ημέρες. Μετά αποσυγχρονίζονται. Ωστόσο, μετά από 52 περιόδους των 365 ημερών του ημερολογίου με βάση τον Ήλιο και 73 περιόδους των 260 ημερών του τελετουργικού ημερολογίου, τα δύο ημερολόγια συγχρονίζονται και πάλι και ξεκινούν από την αρχή.

Κατά την περίοδο των 52 ετών, κάθε χρόνος ονομάζεται με ένα ιερογλυφικό (από τέσσερα πιθανά) και έναν αριθμό (από 13 πιθανούς). Ωστόσο, το όνομα κάθε έτους επαναλαμβάνεται κάθε 52 χρόνια. Κατά την κλασική περίοδο των Μάγιας (μεταξύ 100 έως 800 Μ.Χ.) επινοήθηκε μια πολύ πιο ακριβής έκδοση του ημερολογίου. Όπως και στην Δύση, ο χρόνος μετρήθηκε από την αρχή σε ένα μακρινό παρελθόν με τέτοιον τρόπο ώστε κάθε γεγονός κατά την περίοδο αυτή να χαρακτηρίζεται χρονικά ως ο αριθμός των ημερών που πέρασαν από εκείνη την πρώτη στιγμή. Έτσι, μια ημερομηνία εκφράζεται μέσα από τα πέντε ψηφία, τα οποία αντιστοιχούν στους συντελεστές των δυνάμεων της αριθμητικής βάσης η οποία ήταν το 20, όπως σε όλη την Κεντρική Αμερική.

Πώς συνδέεται αυτή η Μεγάλη μέτρηση (Cuenta Larga) των Μάγιας με την περίφημη ημερομηνία του «τέλους του κόσμου»;

- Κατ’ αρχάς, η ημερομηνία που καθορίστηκε από τους Μάγια ως το μυθικό τους ξεκίνημα είναι αυθαίρετη, όπως ακριβώς στη Δύση χρησιμοποιήθηκε ένα συγκεκριμένο ιστορικό γεγονός, η γέννηση του Χριστού, για να ξεκινήσει η δική μας εποχή.

Όπως εξηγήθηκε, οι Μάγιας θέσπισαν, από μαθηματική σύμβαση, πως μια συγκεκριμένη ημερομηνία θα εκφράζεται ως ο αριθμός των ημερών που πέρασαν από την μυθική τους έναρξη. Σύμφωνα με τους ειδικούς, εκτιμάται ότι η μυθική καταγωγή που καθιέρωσαν οι Μάγιας μεταφράζεται στο δικό μας ημερολόγιο στην 13 Αυγούστου 3114 π.Χ. Τώρα βέβαια, πρέπει να πω ότι εκείνη την εποχή οι Μάγιας δεν ήταν όπως τους ξέρουμε. Έτσι, για την ημέρα του χειμερινού ηλιοστασίου του 2012, η ημερομηνία της Μεγάλης μέτρησης έχει την μορφή: 13.0.0.0.0.

Δεδομένου ότι η ημερομηνία έναρξης του υπολογισμού του χρόνου ποικίλλει μεταξύ των διαφόρων πολιτισμών του κόσμου, ο Δρ Galindo αντιστρέφει μια πολύ σχετική ερώτηση:

- Ποιό προνόμιο είχε η κουλτούρα των Μάγια για να εξασφαλίζεται ότι η εξέλιξη της γης ή του σύμπαντος συνδέεται με τον υπολογισμό του χρόνου που κάνουν αυτοί; Ειδικά αν θεωρείται αυθαίρετος και γίνεται από ένα μόνο μέρος της ανθρωπότητας, τι θα έλεγαν οι Εβραίοι, οι Κινέζοι, οι Άραβες με τους δικούς τους ημερολογιακούς υπολογισμούς;

Υπάρχουν διαφορετικές προτάσεις σχετικά με την ημερομηνία έναρξης για τη Μεγάλη μέτρηση του ημερολογίου των Μάγιας, θα μπορούσατε να σας μιλήσετε γι’ αυτό;

- Στην πραγματικότητα, υπάρχουν πάνω από 50 προτεινόμενες εκκινήσεις ή ημερολογιακές συσχετίσεις. Δηλαδή, η 13 Αυγούστου 3114 π.Χ. είναι μια εναλλακτική λύση, αλλά για κάποιους, η 13.0.0.0.0 της Μεγάλης μέτρησης των Μάγιας συνέβη πριν από 258 χρόνια, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι θα συμβεί μέσα σε 261 χρόνια.

Ο Δρ. Galindo υποβάλει πρόταση για την έναρξη της Μεγάλης μέτρησης, με βάση στοιχεία που εξάγονται από μια τοιχογραφία που βρίσκεται στα ερείπια του Mayapan στο Γιουκατάν. Αυτή η προσέγγιση δεν αφορά το χειμερινό ηλιοστάσιο, όπως θεωρούν άλλες προσεγγίσεις, αλλά σχετίζεται με τη διέλευση της Αφροδίτης στον ηλιακό δίσκο.

- Η πρότασή μου βασίζεται στα αποτελέσματα του ερευνητικού έργου πραγματοποιεί το IIE για την προ-ισπανική τοιχογραφία στο Μεξικό. Για σχεδόν 15 χρόνια, το Εθνικό Ινστιτούτο Ανθρωπολογίας και Ιστορίας (INAH) ερεύνησε την πόλη Mayapan, μια πόλη που λέγεται ότι είναι κληρονόμος της Τσίτσεν Ίτζα. Εκεί βρήκαμε μια εντυπωσιακή τοιχογραφία, πολύ αστρονομική, θα μπορούσαμε να πούμε «πολύ ηλιακή».

Η τοιχογραφία αυτή βρίσκεται σε ένα κτήριο που συνορεύει με την κύρια πυραμίδα της Mayapan, βρίσκεται στον κεντρικό τοίχο πλάι στη νότια και τη βόρεια πλευρά. Η τοιχογραφία αποτελείται κυρίως από μερικούς μεγάλους, κίτρινους ήλιους με κόκκινες ακτίνες. Μέσα σε κάθε ήλιο εμφανίζεται να κατεβαίνει ένα πρόσωπο. Κάθε ηλιακός δίσκος είναι πλαισιωμένος: στις πλευρές του κάθε δίσκου φαίνονται δύο άτομα οπλισμένα με δόρατα, σαν φύλακες, αν και αυτά τα πρόσωπα δεν έχουν προφίλ Μάγιας.

Αλλά τι υπάρχει μέσα σε κάθε αναπαράσταση του Ήλιου; Υπάρχουν μόνο δύο επιλογές: η μία είναι ότι πρόκειται για έναν εσωτερικό πλανήτης που διέρχεται από το δίσκο του Ήλιου. Η άλλη επιλογή είναι ότι πρόκειται για μια ηλιακή κηλίδα, αλλά όπως έχει ήδη αναφερθεί, δεν γίνονται πάντα αντιληπτές. Τώρα, μέσω της αρχαιολογικής ανασκαφής διαπιστώθηκε ότι η ζωγραφική έγινε κατά τα έτη 1200-1400, κατά τα οποία συνέβησαν τέσσερις διαδοχικές διελεύσεις της Αφροδίτης. Δύο από αυτές τις διελεύσεις θα μπορούσαν να παρατηρηθούν κατά τη διάρκεια της δύσης του ήλιου.

Στον Κώδικα των Μάγιας που βρίσκεται στη Δρέσδη της Γερμανίας, είναι γραμμένη με σαφήνεια η περίοδος που ο πλανήτης Αφροδίτη θα μπορούσε να παρατηρηθεί ή όχι από τη Γη. Γνωρίζοντας ότι οι Μάγιας παρατηρούσαν τόσο προσεκτικά την Αφροδίτη μπορεί να συναχθεί το συμπέρασμα ότι κατά πάσα πιθανότητα αυτό που αναπαρίσταται μέσα στον ήλιο στον τοίχο του Mayapan θα μπορούσε να είναι η Αφροδίτη κατά τη διάρκεια της διέλευσής της.

Το 2004 προσπαθήσαμε να κάνουμε το επόμενο βήμα για τη διερεύνηση του θέματος. Είχαμε λάβει άδεια από την INAH και πήγαμε το UNAM στο Mayapan για να παρατηρήσουμε με γυμνό μάτι τη διέλευση της Αφροδίτης από τον Ήλιο σε αυτόν τον τόπο. Οι παρατηρήσεις της Αφροδίτης στο Μεξικό εκείνη τη στιγμή μπορούσαν να γίνονται μόνο στη χερσόνησο Γιουκατάν. Από το Mayapan είχαμε μόνο περίπου έξι λεπτά για την παρατήρηση. Δυστυχώς είχε συννεφιά και δεν μπορούσαμε να δούμε το φαινόμενο.

Η επόμενη διέλευση της Αφροδίτης από τον Ήλιο θα φαίνεται σε όλο Μεξικό και θα είναι στις 5 Ιουνίου 2012, από τις πέντε το απόγευμα περίπου. Θα έχουμε κοντά τρεις ώρες για να θαυμάσουμε την Αφροδίτη μέσα στο δίσκο του ήλιου, μέχρι να διαπεράσει τον ορίζοντα.

Τι γίνεται όμως αν η 13.0.0.0.0 της Μεγάλης μέτρησης των Μάγιας δεν σχετίζεται με το χειμερινό ηλιοστάσιο, αλλά σημειώνεται στις 5 Ιουνίου 2012, δηλαδή σχετίζεται με την επόμενη διέλευση της Αφροδίτης από τον Ήλιο; Αυτό θα μετακινούσε τη μυθική έναρξη των Μάγιας, αλλά θα την κινούσε μόλις 200 ημέρες, που είναι 10 φορές το 20, σε συνάρτηση με τον εικοσαδικό ρυθμό των Μάγιας.

Η πρόταση αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι γνωρίζουμε πως οι Μάγιας παρατηρούσαν προσεκτικά τη φαινόμενη κίνηση της Αφροδίτης, και γνωρίζουμε ακόμη ότι οι αστρονόμοι Μάγιας είχαν τη δυνατότητα να παρατηρήσουν ένα σχετικά σπάνιο φαινόμενο.

Κάθε πτυχή της προ-ισπανικής κουλτούρας που μπορούμε να μελετήσουμε συγκρούεται με την έλλειψη πληροφοριών οπότε και στην περίπτωση αυτή δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία, αλλά είναι αρκετά για να πούμε «Αυτοί είναι οι Μάγιας και όχι αυτοί που φανταζόμαστε να βλέπουν ότι τελειώνει ο κόσμος». Ο κόσμος πράγματι τελείωσε για τους Μάγιας αλλά αυτό συνέβη όταν οι Ευρωπαίοι έφτασαν στο έδαφός τους.

Οι επίσημες μελέτες για τους Μάγιας (όπως οι αρχαιοαστρονομικές ή επιγραφικές) έχουν παράξει πολλές ενδιαφέρουσες πληροφορίες. Παρ’ όλα αυτά, η πεποίθηση ότι οι Μάγιας έκαναν κάποιες προφητείες για το τέλος του κόσμου έχει πολλούς οπαδούς. Γιατί νομίζετε ότι έχουν γίνει δημοφιλείς με αυτόν τον τρόπο;

- Νομίζω πως αυτό που συμβαίνει είναι ότι σε αυτόν τον πολύπλοκο κόσμο, οι άνθρωποι αναζητούν νέες συγκινήσεις. Έχω φτάσει να πιστεύω ότι οι άνθρωποι έχουν ήδη κουραστεί από ιδεολογίες, θρησκείες, θέλουν νέες συγκινήσεις και, ποιός τους δίνει τέτοια συναισθήματα; Πράγματα όπως UFO, φαντάσματα, το τέλος του κόσμου, ζητήματα δηλαδή με τα οποία οι άνθρωποι τουλάχιστον διασκεδάζουν, αλλά μερικές φορές προκαλούν τρόμο.

Είναι επίσης αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης, διότι οι άνθρωποι που διαδίδουν αυτές τις θεωρίες ψάχνουν για κέρδος... Απλά φανταστείτε την έκδοση ενός βιβλίου με ένα θέμα της επικαιρότητας που είναι τόσο θεαματικό και ως εκ τούτου εγγυάται καλές πωλήσεις.

Τί θεωρείτε σημαντικό να σημειωθεί σχετικά με αυτή την διαστρεβλωμένη ιστορία για τις προφητείες των Μάγιας;

- Αυτό με το τέλος του κόσμου συμβαίνει ανέκαθεν στην ιστορία της ανθρωπότητας, αν δεν συμβεί στο έτος 1.000, τότε θα είναι στο 2.000. Από καιρό σε καιρό παρουσιάζονται παρόμοιες καταστάσεις.

Οι Μάγιας ήταν σπουδαίοι αστρονόμοι, αλλά πρέπει να συνειδητοποιούμε ότι ακόμη και η σύγχρονη επιστήμη με όλες τις προόδους της δεν μπορεί να προβλέψει γεγονότα όπως ενός πλανητικού κατακλυσμού… Αυτό δεν μπορεί να γίνει σήμερα ακόμα και αν η σύγχρονή μας επιστήμη έχει μια ορισμένη ικανότητα πρόβλεψης αφού μελετά όλες τις περιπτώσεις που σχετίζονται με ένα φαινόμενο. Το να βάλεις μέσα στους ανθρώπους αυτό τον φόβο, ότι κάτι θα τους συμβεί, ότι θα πέσει κάτι από τον ουρανό, είναι ανεύθυνο.

Νομίζω ότι είναι απαραίτητο να εξηγήσουμε στους ανθρώπους από πού προέρχεται αυτός ο φανταστικός μύθος που δεν καμία σχέση ούτε με την κουλτούρα των Μάγιας ούτε με την αστρονομική πραγματικότητα.